ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Тоа е борбата на Ѓурчин со еден одметник - јаничар, кој вршел зулуми меѓу народот од Солунскиот крај, каде што Ѓурчин одел на зимување со своето стадо. Јаничарот се викал Алија.

Да беше делењето процес кој единствено може да се појави во биолошки мозок (т.е. не може да се направи причинско раздвојување) тогаш не би постоела надеж за градење на машини кои вршат делење.

До нови промени дојде во 2014 година кога се изврши групирање на работните места согласно Законот за вработените во јавниот сектор105 и тоа на: (1) јавни службеници; (2) даватели на јавни услуги во јавните претпријатија и (3) помошно - технички лица (чл. 4 од ЗИДЗЈП/фев.14), па согласно оваа поделба за вработените во јавните претпријатија кои вршат работи од административна природа во врска со нивниот работен однос се применува Законот за административни службеници106 и колективните договори (чл. 5 од ЗИДЗЈП/фев.14), додека пак за давателите на јавни услуги и помошно-техничкиот персонал освен ЗЈП, се применуваат и Законот за вработените во јавниот сектор и колективните договори, како и општите прописи за работните односи соодветно (чл. 6 и 10 од ЗИДЗЈП/фев.14).

Негативната промена е што организаторот на работата на корисниците на социјална парична помош повеќе не е должен да им обезбедува надоместок за покривање на трошоците за храна и превоз до и од местото на вршење на работата, до износ од 15% од просечната плата исплатена во Република Македонија за претходната година. (чл. 8 од ЗИДЗСЗ/мај.13) Со рогацијата од март 2011 година дојде до позначителни намалувања на висината на глобите и тоа за 2/3 од претходно утврдените глоби за установата за социјална заштита (чл. 34 и чл. 35 од ЗИДЗСЗ/ март.11) и приватните установи и на јавните установи основани од општината, градот Скопје и општините во градот Скопје кои вршат работи од социјална заштита. (чл. 36 од ЗИДЗСЗ/март.11)

Во периодот од 2010 до 2014 најпрво дојде до дефинирање на статусот на вработените во јавните претпријатија врз основа на работата 101 Согласно чл. 36 ст. 1 од Законот за судовите: „Странката која смета дека надлежниот суд го повредил правото на судење во разумен рок, има право да поднесе барање за заштита на правото на судење во разумен рок до непосредно повисокиот суд“, додека пак според чл. 6 ст. 1 од Европската конвенција за човекови права: „Секој, при определување на неговите граѓанските права и обврски или кога е кривично гонет, има право на правично и јавно судење во разумен рок, пред независен и непристрасен трибунал основан со закон“. 102 Закон за јавните претпријатија, Сл.весник на РМ, 38/96. 103 Закони за изменување и дополнување на Законот за јавните претпријатија, Сл.весник на РМ – 97/10, 06/12, 119/13, 41/14 и 138/14. 107 која тие ја вршат, па така за јавен службеник се смета вработен во јавното претпријатие кој врши работи од јавен интерес согласно со закон и за нив се применуваат одредбите од овој закон, посебниот закон од соодветната област и Законот за јавните службеници,104 додека пак вработените кои вршат помошни и технички работи немаат статус на јавни службеници и во однос на нивните права, обврски и одговорности од работен однос се применуваат одредбите од Законот за работни односи (чл. 1 и 2 од ЗИДЗЈП/12).

Негативните последици од ваквото право кое можат да го користат само работничките, се двојни и тоа, прво, имаме дискриминација на работниците - мажи во однос на нивното право на родителство и второ, ја поттикнува традиционалната улога на жената како мајка и негувателка, која се грижи за домот, растот и развојот на децата; б) за прв пат се предвиде нова категорија на „специфични ризични групи“ работници кои вршат работи со зголемена опасност по нивното здравје и уживаат посебна заштита и тоа: (1) младите лица; (2) повозрасните работници и (3) инвалидните лица.

Овој опфат беше во мала мера дополнително зголемен со измената и дополнувањето од јули 2013 година која прецизира дека Законот за јавни службеници се однесува и на вработените во јавните претпријатија кои вршат стручно-административни, нормативно-правни, извршни, управни, статистички, административно-надзорни, плански, кадровски, материјално-финансиски, сметководствени, информатички работи и други работи од административна природа, во врска со вршењето на работи од јавен интерес согласно со закон (чл. 1, ЗИДЗЈС/јули.13).

Изгледа дека на бродот немало средства за преврски, а рацете на тие кои вршеа преврски не биле баш учени.

Имено, правното лице на кое се однесува овој закон ги исплатува нето платите за април 1992 година и натаму најмногу во висина на просечно исплатената нето плата по работник за март 1992 година зголемена за 30%, а за правните лица кои вршат дејност од областа на земјоделството и градежништвото, зголемена за 35% (чл. 3, ЗИПДНД/92).

 2 Со овој закон се уредува задолжително пензиско и инвалидско осигурување на работниците во работен однос и на физичките лица кои вршат дејност, како и посебните услови под кои одделни категории на осигуреници ги остваруваат правата од пензиското и инвалидското осигурување, а од 2000 година и основите на капитално финансирано пензиско осигурување.

За крај на споредбата на ЗИТ (1985) и ЗИТ (1997) ќе кажеме дека единственото позначајно овластување кое инспекторот на трудот 143 го имаше согласно законот од 1985, но не и согласно законот од 1997 година е овластувањето да ја предупреди организацијата во која врши инспекција дека некој нејзин општ акт не е во согласност со законот или друг пропис (чл. 27, ЗИТ/85).

5. Беа воведени и промени кај веќе постоечките видови работни односи: а) Во врска со одредбите што се однесуваат на статусот на приправниците, со ЗРО (1993) се избриша одредбата на ЗРО на СРМ (1990) која велеше дека приправникот кој врши волонтерска работа има право на здравствено и инвалидско осигурување, за инвалидност и телесно оштетување предизвикано со повреда на работа или професионално заболување, како и право на соодветен паричен надоместок за вршење на работите и задачите утврдени во општиот акт, односно колективниот договор – на товар на средствата на организацијата надлежна за работите на вработувањето (чл. 5, ЗРО/90).

Кај правните лица кои вршат дејност распоредена во областа од 01 до 11, за месец јануари 1995 година, планираната стапка на пораст на трошоците на живот во тековниот месец во однос на претходниот месец се намалува за 0,5 процентни поени, односно до остварената стапка на пораст докол- ку таа е еднаква или е под планираната стапка на пораст на трошоците на живот, наспроти претходната стапка на пораст, која, според зако- нот од 1993 година, за месец јануари 1994 година, се намалуваше за 1,5 процентни поени (чл. 3).

Со измените од 2009 минималната казна за инвалидните лица кои вршат самостојна дејност е зголемена уште малку, на 900 евра (чл. 12, ЗИДЗВИЛ/09). 110 ЗАКОН ЗА ВРАБОТУВАЊЕ И РАБОТА НА СТРАНЦИ Законот за вработување и работа на странци (ЗВРС) е донесен во 2007 година 1 и во периодот обработен во студијата има претрпено една измена и дополнување, во 2009 година. 2 Пред донесувањето на овој закон на сила беше Законот за условите за засновање работен однос со странски државјанин од 1978 година, 3 кој беше сојузен закон и кој по стекнувањето на независноста претрпе само една измена, во 1993 година, со која паричните казни, наместо во динари, се изразени во број на плати.

Второ, правото на професионална рехабилитација по- веќе не важи за неколку категории осигуреници, меѓу кои и државја- ните на Република Македонија вработени во странство, физичките лица кои вршат дејност, самостојните уметници, индивидуалните земјоделци и невработените лица.

Билансот на владите предводени од СДСМ во однос на работничките права Во време кога на власт беа коалициите предводени од СДСМ дојде до следните позначајни намалувања на работничките права: •  1993: укинување на обврската за осигурување на приправниците кои вршат волонтерски работи (Закон за работни односи); •  1993 и 2005: намалување на времетраењето за коешто отпуштениот работник како технолошки вишок имаше приоритет при вработувањето кај истиот работодавец (Закон за работни односи); •  1993, 1997, 2003, 2005 и 2006: драстично намалување на времето за кое се исплатува паричниот надоместок за невработените лица (Закон за вработување и осигурување во случај на невработеност); •  1995: воведување можност за отказ без отказен рок (Закон за работни односи); •  1995: намалување на должината на отказниот рок (Закон за работни односи); •  1997, 2003 и 2005: намалување на износот на испратнината за лицата прогласени за технолошки вишок (Закон за работни односи); 194 •  1998: воведување на можноста за намалување на деветмесечниот период на породилно отсуство (Закон за работни односи); •  1998: овозможување со колективен договор на ниво на работодавец да се пропишуваат помали права од правата утврдени со грански колективен договор (Закон за работни односи); •  1998 и 2005: воведување и зајакнување на субјективните преференции на работодавецот при одлучувањето кои работници ќе бидат отпуштени при технолошки вишок (Закон за работни односи); •  1998: укинување на судската заштита при прогласувањето технолошки вишок (Закон за работни односи); •  2003 и 2005: пролонгирање на времетраењето и опсегот на работниот однос на определено време (Закон за работни односи);

И промената кај правните лица кои вршат дејност во областа од 12 до 14, (со исклучок на правните лица кои се регистрирани како претпријатие), исто како и погорната, се однесува- ше на висината на процентните поени со кои се намалува планираната стапка на пораст на трошоците на живот, при што таа сега изнесува 1 процентен поен, доколку е еднаква или е под планираната стапка на пораст на трошоците на живот (за месец јануари 1995 година), наспроти онаа утврдена во законот од 1993, која беше 2,5 процентни поени (за месец јануари 1994 година) (чл. 4).

55 Истовремено, течеше постапка пред Инспекторатот за труд при МТСП, кадешто трудов инспектор (З. Стојановски) – по еден месец од обраќањето – донесе управно решение во негова полза,4 во кое беше укажано дека Известувањето на Министерот не е засновано на закон и истото треба да биде повлечено.

Вработените во државната служба кои вршат помошни и технички работи за државната служба немаат статус на државни службеници.

Државна служба се органите на државната и локалната власт и другите државни органи, основани согласно со Уставот и закон.

Инаку, колку за информација – колку и да звучи чудно и нелогично – кај нас постојат два одделни закона: еден е цитираниот Законот за државните службеници (2000), а другиот е Законот за јавните службеници (Сл. весник на РМ, 52/10).

Според чл.3, ст.1, ал.1-2 од овој втор закон јавните службеници се дефинираат како вработени лица кои вршат работи од јавен интерес во дејностите образование, здравство, култура, наука, труд и социјални работи, социјална заштита и заштита на детето, установите, фондовите, агенциите, јавните претпријатија основани од РМ, општините односно градот Скопје, а не се опфатени со Законот за државните службеници; а, пак, под јавна служба се институциите на 57 дејностите образование, здравство, култура, наука, труд и социјални работи, социјална и детска заштита, установите, фондовите, агенциите, јавните претпријатија основани од РМ, општините односно градот Скопје, а не се опфатени со ЗДС. 3.  Парничната постапка се поведува со тужба (чл. 175, ЗПП).

С. С. е пријатно изненаден од работата на Трудовата инспекција, бидејќи познаваше луѓе вработени – кои се и на соодветна функција во инспекцијата на труд, а кои вршат злоупотреба на службената положба и овластување, или со други зборови се корумпирани.