ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Но кога, конечно, јоргованите расцутеа и кога опојната миризба се рашири околу бисерните води на реката, тој се пренесуваше во рајската градина на своето детство, кај својата мајка која не престануваше да го повикува во својот скршен лет кон изгубената рода...

Татко, веројатно, стигна до оваа точка на животот носен од крилјата на својата мајка која најголемиот дел од животот го мина на брегот од Езерото, во лет во место, сакајќи да го втаса семејното јато, одамна одлетано кон бреговите на Босфор, кон Измир и кон Анадолија.

Како мајка која си ги сака сите свои деца, а сепак, од причина за која само таа знае, со посебна нежност кон едно од нив, таа секогаш го издвојуваше тоа прво лубениче за да му подари поголемо количество приврзаност.

„Природа, она добра, Рози, како добра мајка која знај што најдобро за нејзини деца.

Здивената мајка која, доведена од своето неблагодарно дете до една крајност на чувствувањето, „шекнува“ треба да ја драматизира – да ја мелодраматизира – преломната точка во секоја љубовна врска што, дотогаш, изгледала неизбежна, безусловна, неволева. ‌Мајчинската врска истовремено е и најневолевиот и најконвенционалниот од сите општествени односи.

Некоја длабока свест за цената на сериозното сфаќање на љубовта, за тиранијата на неиронизираните или трагични романтични улоги, се можеби она што ја обликува и ја објаснува восхитеноста на машката геј-култура од мелодраматичната изведба на Џоан Крафорд на мајчините згрозеност и пркос.

Можеби тоа е и она што ја зајакнува склоноста на геј-мажите да се идентификуваат со нејзиниот разулавен лик.

Токму во нејзината сенка, под нејзино покровителство и преку идентификација со неа, настраното момче кое ѝ е, ете, син добива поттик/забрана да се воздигне до сопствената општествена и субјективна дејственост – односно, да изведува – и со тоа му се овозможува да си го обезбеди, неизвесно и малку веројатно, сопствениот идентитет, сопственото несигурно и провизорно место во еден ненаклонет општествен свет. ‌Во контекстот на Циганка, Милер може да тврди дека мајчиното отфрлање на ќерка си и мајчиниот обид да ја преосвои сцената за себе на крајот од мјузиклот предизвикуваат особено обессилувачки и разорен шок кога се гледаат од гледиште на момчето чиј сопствен пристап до изведбата првобитно го дозволил ликот на мајка му – мајка која своевремено го навела да верува дека, преку неа, и тој ќе може да си има место.

Мајчиното конечно свртување против сопственото чедо повторно го оживува ужасот што нејзината љубов го поттикнувала отсекогаш, ужасот „од протерување од нејзиното присуство“ (112).

Исто како што нејзините поттици биле таму со првите зборови и со првите чекори на синот, така и нејзината благост дава трајна дозвола за неговата изведба – која тој истовремено ја изведува за неа, со неа и како неа (86).

Таа е лик на мјузиклот (86) и лицето во чие име се разработува жанрот мјузикл (83).

Кога таа врска ќе препукне под притисокот на врховниот напон, исходува отворање простор за непредвидлива возможност и за слобода во секој емоционален и општествен однос – каква што е еротската страст – за чија цврстина како врска и за чиј идентитет како страст дотогаш се сметало дека засекогаш го оттргнуваат од царството на изборното. ‌Во овој контекст, сцената на судирот мајка-ќерка вбризгува здрава доза стварност; внесува поостро сфаќање на политиката на романтичноста.

На крајот, заклучува Милер, Циганка (особено катаклизмичната завршна нумера, Обратот на Роуз) не допушта никаква можност ниту за „помирување“, ниту за „избор... меѓу обожаваната мајка која ни чува место и омразеното чудовиште што нѐ лишува од него). (120) ‌Искушение е да се изнесе сродно тврдење за геј-привлечноста на кулминацискиот судир меѓу мајката и ќерката во Милдред Пирс.

На крајот на краиштата, токму дозволата од мајка му не само што успевала да го одложи, иако само привремено, забранувачкото женско обродување на театарската сцена туку и му дозволувала на момчето да претендира на оној вид општествен идентитет и субјективна целовитост што можел да го достигне само со имагинативна изведба.

Бараа допир со земјата. Нивната мајка која ги држи на своите невидливи раце, во нејзината орбита, не дозволувајќи има да ја напуштат воздушната граница на земјата за да не одлетаат од неа.

Наспроти здравата, практична логика на мајката која му беше неопходна да опстане низ најмачните искушенија, сега, по сите порази, татковиот дух беше оној под чија власт потпаѓаше.

„Дури и најпосветените мајки кои ги знам, би ја поделиле со татковците грижата околу децата.

Еднаш, кога седевме во пеперуткарникот, големата стаклена градина со тропски растенија изградена до куќата на Ауербахови, по која летаа облаци од пеперутки, Клара ни рече: „Имам видено мајки кои го даваат својот живот за животот на своите деца, и мајки кои им го одзеле животот на своите деца.

Додека чекорев натаму, замислував како Густав лежи на креветот по мозочниот удар, лежи во бессознание, а Клара седи крај него, знае дека тој заминува, и првпат го гледа не како свој брат и заштитник туку како свое дете, се обидува да го разбуди од она што не е сон и од што никогаш нема да се поврати, му зборува и тоа веќе не е гласот на сестра која го моли да ја заштити од мајка им, тоа е сега глас на мајка која се обидува да го утеши своето дете во неговата нема болка, тоа е глас на мајка различен од гласот на нивната мајка, глас со кој Клара се обидува да го увери дека сѐ ќе биде добро, дека ова ќе мине, заборавајќи дека така се обидува да се разувери самата себе.

Погледот ми побегна кон прстите на мајка кои и натаму ја превртуваа свеќата.

Понекогаш ме земаше в раце и излегувавме од дома и минувавме покрај дрворедите; со едната рака ме придржуваше, притискајќи ме на своите гради, а другата рака ја испружаше високо, откинувајќи цветови од најниските гранки на липите, костените и багремите, а потоа ги ставеше цветовите меѓу нејзиното и моето лице.

Нивната желба за споделување на таа грижата не е знак дека некоја мајка помалку си го сака детето, туку дека на жената ѝ треба малку време и за себе.

Понекогаш, кога ќе воздивнев, таа ми запеваше приспивна песна за мајката која бдее над своето дете онака како што месечината бдее над земјата.

Крпчето ми се измести и наместо со него, поминав со прстите по сечилото на ножот.

А потоа, кога дознава за загинувањето на двата најстари од малите Густави, нема да може ни себеси да се разувери.

Имам сретнато жени за кои единствена смисла на животот била да станат мајки, и жени кои станале мајки не затоа што сакале, туку затоа што немале друг избор освен да влезат во брак и да родат деца.“

За дар, новопечениот аспирант за доктор, од Снежана, мајката која во него ја вгради сета своја мудрост и добрина, доби стетоскоп и апарат за мерење притисок.

Лена, сѐ уште плачејќи, со одвратност зборува за својата мајка која се премажила за нејзиниот очув.

Среде широкото плато со видик кон Мраморното Море стоеше Али Фети со сопругата Галибе Хаки, од татко висок чиновник во Империјата и од мајка која му припаѓала на султанскиот двор.

Тогаш Мајка, чекајќи го Татко, уште еднаш се најде со своите чеда пред затворената врата на судбината, откако ја минавме среќно границата испишана под водата на езерото и според сказните во кои ние децата верувавме дека била чувана од триглав змеј, кој се будел на секое минување на границата и ги повлекувал барките на дното, веруваше и сега, како и тогаш, кога ги искажа сите молитви од дното на душата, дека Бог и овој пат е на страна на мајките кои тој ги испратил за да си ги спасуваат своите чеда.

Му беше блиска Шпанија поради приврзаноста кон својата мајка која беше од шпанско потекло.

Мајка која никогаш не ги коментираше вестите, постојано нешто плетејќи крај Татко, повеќе за себе рече: Дај Боже да врне во Виетнам...

Во еден миг, во една информација за војната спикерката на радиото нагласи: Доколку престанат монсунските дождови ќе продолжи бомбардирањето на виетнамските позиции...

Пред да влеземе слушав како еден син гласно и зборува на неговата мајка која лежеше во кома: „Мамо, освести се, мамо слушаш ли…“

Веројатно во него имаше и дека сум бил во Автокоманда кај вујче Сотир, братот на мајка кој сам живее во голема одаја на кат во убава зграда, ми рекол дека можам да појдам кај него, ама по тонот сум заклучил дека не сака да се населам кај него.

И јас, на почетокот, како да го наследив, по некаква неразбирлива инерција во животот, истиот несвесен однос кон Мајка кој се негуваше во семејството, таа да биде, според сопствениот избор, некако на втор план.

Ако има Бог, тој постои само во мајката која живее само за спасот на своите чеда.

И во времето кога се ближеа залезите на нивните животи и кога бевме далеку од нивната семејна орбита, со наши семејства, тие веруваа дека сѐ уште не престанала нивната мисија, нивната родителска грижа, посебно на Мајка која, и натаму, веруваше дека Бог ја одржува во живот токму за да си ги спасува своите чеда.

Се разбира, првин си ја зела врската со клучеви од напуштените куќи, потем посребреното огледало од својата мајка која никогаш не ја запознала, но на која често ѝ зборуваше на својот јазик на молкот, преку огледалото, потем малиот ковчег од чеизот, кој никој не знаеше што чува.

Пред вас е неговата мајка која ја гледам за прв пат...

Најмачно му беше да ѝ го оправда неочекува­ното заминување на својата мајка која беше во поодминати години.

Заплака со лелек, плач и липтеж на мајка којa изгуби дете и свиреж - извик извишува до врв планина, изговара се што в душа се крие, се стишува, трепери во воздухот и стивнат легнува врз меката трева...

По исчезнувањето на Татко, библиотеката беше будно, како вистинска татковина, вардена од Мајка која се грижеше да го сочува последниот распоред во неа.

Во едно интервју од 1978 пак рече: “Кога би ми рекле дека вечерва ќе умрам, мислам дека би се чувствувал мошне среќно”.

Наспроти неуморното повикување на смртта, поголемиот дел од Борхесовите читатели се навикнаа на неговата долговечност и на претпоставката дека, ако имал мајка која живеела 99 години и тетка која имала 100 години кога умрела, и тој ќе тргне по нивниот пат и ќе биде стогодишник.

А сега умираше. Дали беше среќен?

Не знам, и мислам дека никој никогаш нема да знае, едноставно затоа што смртта е најтаинственото од сите човечки незнаења.

Да, навистина, ако не личи на некоја од мајките кои денеска беа во дворот на училиштето, тогаш сигурно има еден добар дел од душевноста на учителката од Долнени, си помислува Пелагија.

Таа живееше со својата мајка која одамна беше разведена од мажот.