ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

44. Карактеристично е дека во првиот прилог од книгата Мисирков редовно употребува “македонски народи”, “македонски народности” и “Македонци” за означување на сите жители на Македонија, додека со “Македонски Словени” (како што пишуваше, на пр., и П.Драганов) ги означува припадниците на македонската нација, Македонците.

Сите овие татлии се попаруваат со шербет (од арапски erbet), поголемиот дел се меси со нишесте (од персиски nieste).

Камилски се сети дека Мајка често служеше чај, подготвуван со еден голем и мал ибрик, се со врелата вода од големиот ибрик се попарувал чајот од малиот ибрик и потоа одозгора се истурала количина врела вода, чајот се служел со посебни чашки.

И за означувањето на неколку млечни производи се употребуваат и денес, и тоа постојано, неколку заемки од турскиот јазик: кајмак (турски kaymak); јогурт (од турски yourt).

Изборот за дебатирање со Татко за судбината на заемките, за означување грижа, мака, тегоба: саклет (siklet на арапски), зулум, зор, зорт, зарурет, изиет, кијамет.

Покрај називите за варени јадења, односно манџите, Камилски се задржа и на големиот број заемки што означуваат разни солени, печени и пржени јадења од тесто, како на пример: универзалната пита (преку грчкото pide), потоа неколкуте заемки за означување разни видови печиво, како на пример: бурек (од турски börek): симид (од арапски simid), ѓеврек (од турски gevrek).

Потоа ќе бидат забележани и карактеристичните заемки: мегдан, мејдан (од арапски meydan), вид плоштад, во селата и градовите, но и место за одмерување на силите; sokak, улица, но денес се употребува само за означување тесна, калдрмисана улица (од арапски sokak); џаде, друм, државен пат (од арапски cadde); калдрма (од турски kaldirim).

Турските називи и натаму се употребуваат за неколку алкохолни и безалкохолни пијалаци, како на пример: ракија (од арапски raki); анасонлија, вид ракија со анасон (од турски anasonlu); мастика, вид анасонка (преку грчки mastika); шира (од персиски şira).

Тој се определи за следниве најчести заемки: аршин, најраспространета заемка за означување должина, ширина и височина (62-75 см), (од турски аrşin); ока, мерка за тежина, 1 238 г (од турски okka); чифт, пар, рало (од турски çift); еден, непарен, осамен (од турски tek); ѓутуре, кутурица, нешто земено без мера, на куп, наеднаш (од турски gütüre); карар, мера, умерено (од арапски ḳarār); ајар, мерка на чистотата на златото, а и точно и прецизно регулирање на саатот (од арапски ʿiyār); фира, тоа што се отфрла при мерењето и почесто при изработувањето на нешто, отпадок (од персиски fru); урнек, јурнек, образец, пример, кројка, модел (од турски örnеk) Климент Камилски се чувствуваше осамен на бојното поле со турцизмите кои го напаѓаа од сите страни.

Изборот на заемките за означување радост, задоволство, среќа, гозби, веселби падна на зборовите: касмет, игбал, ќеф, зефк, зијафет (гозба, честење), теферич, егленџе.

Многу називи за познатите ориентални слатки и денес се употребуваат во балканските јазици, коишто не престануваат да се приготвуваат.

Камилски ќе забележи и солиден број заемки за називите на јавни градби, градени уште од времето на Османската Империја кои останале и со денешна употреба речиси во сите земји на Балканот.

Сепак си во право, да го оставиме овој разговор за други времиња, да се вратиме на османскотурските заемки, кои се употребуваат до денешни дни за означување разни солени и слатки јадења, како и пијалаци.

Беше очигледно дека тој не можеше да ги опфати сите, да ги зароби главните водачи во својот жолт нотес.

Општиот назив продолжи Камилски за специјалниот вид ориентални теста попарени со шербет е зборот татлија (турски tatli), а познатите заемки за означување разни видови татлии се: баклава (од турски baklava), реванија, раванија (од турски revani), кадаиф (од турски kadaif), шеќерпаре (şeker pare); тулумба (од турски tulumba).

Камилски беше зачуден трагајќи по речниците колку многу турцизми се употребувале, но и натаму се употребуваат во балканските јазици за означување разни садови, како: бардак, барде, вид лонче кое служи за пиење вода (од турски bardak); ибрик, поголем бакарен сад за вода со посебно извиен тесен отвор, се употребувал уште како сад за масло и како сад во кој се топли вода, како и за варење кафе и чај.

Турската кујна денес во светот останала позната по многубројните ориентални специјалитети и кулинарска вештина, оставајќи длабоки траги во готвењето кај балканските народи, но и во лексиката со богата турска кулинарска терминологија.

Во грчкото писмо, системот на означување на бројните вредности можел да настане само со појавата на дополнителни знаци и со доведување на бројот на знаците до 27, т.е. до неопходниот и достатен број за означување на единици, десетки и стотки.

Писмото со помал број на знаци од критичниот се дополнува до бројката од 27 знаци, при што се допуштаат симболи без фонетска вредност, а карактеристичен пример за тоа е грчкиот алфабет, кој содржи 27 знаци за изразување на бројните вредности со дијакритички знаци за изразување на илјадите. 90 okno.mk

Притоа, мошне мала е веројатноста ваквиот систем за означување на бројните вредности да настане во архаичното грчко писмо со неговите 23 симболи, коешто поради малубројноста на своите симболи не е доволно за одразување на бројни вредности.

Природно е, натаму, да очекуваме, системите на писмо со поголем број на графички симболи за изразување на фонетските единици да се стремат да го надополнуваат количеството до наредната критична бројка, доволна за означување на илјадите, т.е. до 36 знаци.

Со опстојувањето на знаците без фонетско значење во редоследот на алфабетот, системот на бројни вредности ја игра улогата на фактор за зачувување, кој се спротиставува на секаква промена на наследениот редослед на графемите во системот на писмо.