ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Само ги слушаш, до доцна во ноќта, како тулуликаат волците во гората и како жеравите, прелетувајќи ја Потковицата, одат некаде на југ, кликтаат јадосано и осамено.

Од нив небото на Потковицата никогаш не е испразнето, нивните страгорења и нивниот цвркот, во пролет и во лето, како водопад се истура во тишината, а таа во себе ги прибира и другите притоки на гласови, оние на жегалците и жабите, за на зима, таа, тишината, под високо настожен снег сосема, сосема и сѐ да поплати.

— Како знаеш да ја ликвидираш оваа работа до есен, да не мрзне и гладува аскерот и на зима.

Бахтијар се поуспокои и го врати.

Околу средето на зимата се досвршија дрвата по двориштата и аскерот почна да гори сѐ она што беше од дрво направено.

Со триста молби и придавачки нареди бимбашијата да не се откриваат барем половината племни во кои живеат луѓе, но затоа дојдоа на ред гредите, диреците, клештилата и желниците од самите куќи во кои живееја самите аскери.

Косата му беше мошне светла, лицето природно румено, а кожата огрубена од остриот сапун, тапите жилети и од студот на зимата која штотуку заврши.

Кошавата таа есен со мразни шлаканици многу порано отколку обично, го најави доаѓањето на зимата.

Тогаш за аргатлукот не им плаќале со пари туку со пченка, за со почетокот на зимата да стаса лепчето за преживување.

И само шушлакот шуми во тишината на зимата шушти легајќи по сувите лисја како да иде од некое друго време што повторно ќе попаѓа по тревата пресушена по виделото што се повлекува зад прозорците во топлината на пролетта.

Не можам да раскажувам за деновите на зимата. Нестрплив сум.

И најважното - работници, дека ќе се ангажира цела една мала бригада. Требаше, значи, да се почека крајот на зимата.

Освен во времето на војната, додека го служеше воениот рок, кога годишните времиња и сиот ред на нештата преминаа во безредие, животот имаше определена шема, исто како и времето, годишните времиња беа јасно одвоени како посебни паноа на ѕидни слики, свежите и нежни денови на есента им претходеа на влажните и ветровити денови на зимата; освежителните денови на пролетта ги пресретнуваа запурничавите и неподносливи денови на летото.

Залудноста на овој долг марш низ снегот, студенилото на зимата околу него, безнадежноста на оружјето со кое беше натоварен и, на крај, самотијата среде шумата – сите овие чувства како сега одеднаш да му отворија некаква дупка во душата.

Во мислите, оваа ноќ, сеќавањата на миговите од неговиот живот му беа зачувани како живи, како вакуумирани во некој вонвременски простор или длабоко смрзнати од студенилото на зимата, а годините што ги минал во тој живот беа исчезнале без траг.

Во таа дупка почнаа да пропаѓаат сите слики на оние што ги сакаше, блиските луѓе, сите звуци на музиката со која живееше, сите негови сеќавања, сиот тој мозаик од ситни спомени на еден помалку или повеќе вообичаен човечки живот.

КОСТАДИН: (Го милува). Можеш ли?

СИМКА: Како што милуваш, Костадине, така ќе биде... Немој да заборавиш на редот... Да дојдеш на зима...

Краток ѝ е здивот на зимата во марта.

Некогаш достоинствениот дворјанин со меч на појасот и крст во срцето градел свој молитвен дом со крв и со пот на гладни шутраци, сега пред тој манастир со име Гаврил Лесновски ја пречекале дружината десетина мажи, и самите темни и суви; мислиш дошле оддалеку да стојат пред стара и крива дудинка и да го наслушнуваат умирањето на зимата.

Стравочудебното село било куп човечки седалки од кал и со сламени или 'ржени покриви, некои од тие куќи дури и без прозорци и бездруго однатре со залостени врати зад кои ноќе над заспаната челад бдеел домаќинот со секира, со вила или со прешилест чекан за кршење камен ослушнувајќи ги шумовите и стрелушејќи се од душите на мртовците и од арамиите или од организираните одметници на распашаните глутници на башибозукот и на аскерот што станал безредие во безредието на пеколот ширум по вилаетот и исто толку по осоговските масиви на кои некогашниот деспот Оливер мислел дека ќе е исто толку вечен колку што е и господ во заблудените срца на луѓето.

И покрај тоа што сите се имаа колку толку засолнато, белиот здив на зимата како да им шеташе веќе по коските.

За нивните хибернации во текот на зимите, за миграциите при кои минуваат и по неколку иљади километри, за мимикријата која им помага да ги избегнат опасностите.

Мајка, охрабрена од смирувањето на Татко, стана, го засили гласот на радиото во форма на паун, од кое се ширеше тивка музика, па продолжи со нежен, ведар глас: – Се сеќаваш ли, мили, се навестуваше крајот на зимата на 1939 година, беше чинам крајот на февруари, пролетта се насетуваше во воздухот кога дојде дома, еден ден, со писмо од градоначалството, испратено за нас, од Тирана, упатено на мое име? – Се сеќавам, како да не се сеќавам. Писмото беше адресирано од Рим.

Луѓето, како што тешко се привикнуваа на зимата кога долгите ноќи мораа да ги проведуваат во лежење, во здодевност, кога кусиот ден им светнуваше како бубачка и се губеше - така сега тешко се привикнуваа и на пролетта; свикнати на долго спиење, сега кога ќе станеа, се лутеа што многу порано пред да станат - веќе се разденило, сонцето се покажало, а тие не се фатиле за работа, не отишле по нивјето, не отишле во планината, не го спотерале добитокот на пасење.