ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Вака Мила беше меѓу првите на листата за ликвидација зашто учителот на многумина им бодеше очи, со козлето на прагот на училиштето.

Но не би така... Нашиот учител беше излезен сам на прагот од училиштето.

Уште малку гората ќе зајачи, ќе затрепери градот… Слободата е на прагот!

Но се заинати жена. Запна: — Ако не ми кажеш кој се, ниту месам, ниту печам; па ако сакаш тука на прагот пресечи ми го вратот.

Бојан ги рашири прстите и ги забуца во меката грива на кучето, Стрела чучна на прагот од колибата со спрчнати уши, насочени кон темнината и тишината на снежната зимска ноќ.

Оној, на прагот , се прашуваше, зошто Неговиот двојник што оостана во огледалото Се насмевна, и тоа со насмевка како да простува; Но и со молк што го исмејува заминувањето Сметајќи го за предавство или за грев?

Постои тој остров, тој копнеж по времето небиднина и сон, неуловлива ѕвезда во нас само ‘рти неговото семе но тој расцутува дури на прагот од бездната.

Заборавен во огледалото стои и чека (Како шапката во гардеробата по сношната претстава) Па кој е тогаш другион , на прагон, пред патеката Која негде далеку наеднаш исчезнува како конец во довезен гоблен?

Засадувајќи го семето на македонскиот национален идентитет, со децении навредуван, унижуван, дразнет, од туѓи слуги и послушници разни, без да го реализира на литературен план родниот македонски јазик, умира на прагот од новата македонска ера, но остава зад себе ученици, неверојатни лица, Македонската револуционерна организација цела, Крсте Петков Мисирков, како негови неверојатни дела...

МАРА: (зема стомна со вода и ја става на прагот).

Во пролетна вечер задумано почива една жена, седејќи на прагот.

На прагот - домаќинката. И таа нѐ изгушка и откако собувме чевли и искажавме топли и убави зборови за убавината на куќата ѝ пожеливме мир и среќа, нѐ седна на миндер покриен со рачно исткаени килимчиња.

Седнав на прагот пред портата и чекам.

Влезната врата од куќата се отвори и на прагот се појави низок улуглав старец.

Црквата ги величи зашто сама ги создала и ги хранела со иудашки сребереници од нејзината азна, а државата без срам се гордее со кодошлакот, шпионството и одродништвото и како пример на храброст за дечињата уште првиот ден на пречекорување на прагот од градинката, во нивните чисти души го истура отровот на отуѓеноста од родот и во тефтерите ги запишува со грчка пена. 3 ***

Кога веќе мислев дека тој разговор е завршен, пак го слушнав гласот на тетка Рајна: - Еве другава зима веќе е на прагот.

Имаше луѓе кои ги искривуваа лицата, го извитоперуваа гласот, и се претставуваа како ѓаволи, нудеа откуп на душите, најавуваа апокалипси, се закануваа дека на прагот е настапувањето на царството на темнината.

Имаше луѓе кои постојано бараа спас од демонски сили, но не од оние кои се претставуваа себеси за такви, туку од, за нас другите, невидливи ѓаволски суштества: плукаа во воздхот, бегаа пред воздухот, удираа во воздухот, му се закануваа на воздухот, врескаа преплашено гледајќи во воздухот.

Ми се враќа некогашната треска, тешко ми е, најтешко од сѐ да раскажувам за овој настан.

Свртен кон неа, со стапалки до распаѓање на колениците стиснати на ѕидот зад мене, ја држев во мрежата на недоспуштените клепки.

Луѓето што го виделе како се скаменувал пред тоа на прагот на чудесната жена по која уште неколцина со извртени очи дишеле забрзано и го следеле како чекори и мавта со рацете како пред бескраен лет, не го засегале.

2 Според подоцнежното раскажување на кукулинецот Лозан Перуника* (значи по седумдесет и осум години од настанот, кога тој веќе бил на прагот на своето столетие, поточно - според записите на некој калуѓер од илјада деветстотини и тринаесеттата година, кога веќе се гризеле со оган и челик под знамиња на лав или двоглав орел и атакувале едни на други преку полумртви села и градови во прашина, во чад и во треска бугарските дивизии на генералите Тошев, Ковачев и Иванов и српските дивизии од Првата, Втората и Третата армија на престолонаследникот Александар и на генералите Степановиќ и Јанковиќ, и едните и другите, мобилизирајќи ги македонските голтари од вардарскиот, пиринскиот и егејскиот дел на својот вилает да пукаат едни во други**, додавајќи му ги на тој хаос и грчките војски, сите три крунисани влади на тие армии во алчна агонија да лапнат по еден залак од Македонија), во она време големоглавиот и бабуњосан Адам Леновец им раскажувал на неколцина од дружината дека попчето што го мердале ноќе во Лесново не се занесувало толку по идејата на грчката Патријаршија за една голема и од Зевс или Саваот благословена Елада, тој неграмотник со ретка брада можеби за тоа и не знаел, колку што сакал да ги завлече прстите со многу топчести ковчиња под ленената кошула на Фиданка Кукникова; каменоделците по ден, најчесто пред своите жени со загатливо сомневање под клепките, ја проколнувале и ја пцуеле убавицата со дамки, со тие златни очи на страст и копнеж по милување, а ноќе станувале од постелите на своите жени, божем во дворот ќе шопаат широко расчекорени и без воздишки по она што пред тоа го сонувале, всушност како лилјаци ја облетувале Фиданкината куќа со еден прозорец под бушавиот сламен покрив и со напукнат оџак; жените веќе нешто знаеле за ноќната лилјачка игра на своите мустаќести балами и со дукат го наговарале попот да се преправи во козинав врколак и да внесе страв во селото; ама и на попот, како што раскажувале, не му висел под папок суџук од мелено козјо месо; и тој станувал бабачко кога ќе се сетел какви тајни си криеле жените под кошулите.

Не се ни насмевна. Отстапи, потоа застана на прагот завртена кон мене со грб.

Расфрлени мртовци и ранети, крв, остарена младост на прагот на својот прв ден, мајко моја изгубена во моето детство, и мртва помоли се за својот син и за неговата прва љубов и за спас од споулавување пред спомените.

Отиде. Како никогаш да не стоела на прагот.

Тогаш можел да се заколне дека никогаш веќе не ќе ѝ избега на топлината што го носела кон храмови на нечуени воздишки и непочувствувани допири.

Нема извори на живот. Животот е извор што се пие себеси.

Некако ја држев тешката стомна. Со мака голтајќи ја лепливоста на надојдената возбуда, сакав нешто да кажам и го кажав најглупавото: Сандре Самарија ќе се обеси, реков, ако не ме разјаде оган однатре.

Мислев дека срцето ќе ми се распрсне од возбуда.

Во оној час кога таа се доближи навистина без видливи движења и само малку се надви над моите очи, во оној час кога во возбудата и во душникот почувствував скокоткање на мравји разбудувања, невидлива чучурлига го прогласи денот за почеток на пролетта: ливадите ги покриваат белокруни колениши, се разбудува меѓу шаренолисни крвариги желурок и со пренежен писок бара во капинова грмушка оклопена невеста, и се дуе во стоплена бара жерав пред бели птици со смирени крилја, почнува, мислев, зашто сега и водите и небото се сини и дарежливи со светлост, а на прагот на собата падна парче сонце и се разлеа стопено од своја топлина.

Кога ќе се појавите на прагот на куќата на некој англиски благородник мошне веројатно е дека слугата ќе ви каже, Почитуваната Госпоѓа се извинува, таа не е дома и ќе морате да чекате да добиете една убава картичка Г-дин и Г-ѓа John Miller дома во Сабота, 5-ти Ноември од 16 часот - не сте повикани лично - кажано ви е дека г-дин и г-ѓа Милер ќе бидат дома и дека ќе очекуваат (можеби со задоволство) да ве видат.

Сѐ друго остануваше далеку од него, дури и оној зачуден поглед на неговото јаренце на прагот не беше во состојба да го натера да се посмее.

Замина, којзнае каде, се изгуби, којзнае во што, го остави оној, со неговата гоена жена на прагот, го остави да си биде, да си претседателствува и понатаму, да краде.

Товарена со нарамок дрва за малку ќе се сопнеше од расфрланите обувки на прагот.

Потоа, во исчекување да му биде предадено одликувањето, несвесно ја поттури главата нанапред, спрема Мурада, а кога и тоа го направи, односно откако Мурад му го обеси одликувањето, ја исправи главата и изговори: Алах да му ја умножи славата и удопствата на Прагот на среќата и лично вам, наш високославен султану.

- Ви велев јас дека смрдеата ќе ја истера болеста вели Доксим Тренчески и пие ракија на прагот од меаната.

Да не ви се измочал пес на прагот или мачка во обушјето.

На прагот е, велам уште малку ќе истрча и ќе почне да плаче и да гуга.

Се сомневам дека такво нешто може да се случи во срцето на Европа, на прагот на 21. столетие - вели мојот shrink со глас на школска учителка. - Прејдете на проблемот - вели строго.

24 На триесет и први јануари 1827, на врвот на славата и на прагот на смртта, Гете со верниот Екерман разговарал за еден кинески роман со кој бил преокупиран и кој му се чинел мошне значаен.

Тој ги продолжи своите правни студии на Правниот факултет на Цариградскиот универзитет на големо задоволство и на Фети Окјар, кој и покрај големите државнички функции и презафатеност, секогаш наоѓаше време да се сретне со Татко, да го следи текот на неговите студии, но повеќе никогаш не го прашуваше за неговото конечно останување во Цариград.

Татко на заминување запре на прагот на куќата која беше под сенката на лисјето од голем даб, која набргу стануваше светлина, светлина на неговата цариградска младост.

Таа е секогаш на прагот на отворената врата...

Таа ми го подава лепчето на мојата душа, топлата погача на здивот на родниот дом.

Капијата на резиденцијата беше отворена.

На прагот стоеше градинарот Раиз со двете ќеркички за рака, петгодишната Јета и четиригодишната Дита. Од белите мермерни скали слезе сопругата Гзиме.

Сенката на гавазот навистина веќе паѓаше на прагот од вратата, а сончевиот зрак однадвор поминуваше околу него и осветлуваше жолта патечка во студената темнина на црквата.

Трите негови жени, вцрвенети и среќни, и пред сè незабулени пред него, трчкаа и му подаваа час крпи, час лончиња, додека не го видоа Петрета на прагот како ги оџагорил очите.

Помина време, и Божиќ помина, и паричето во погачата, и амкањето јајце, и фрлањето на крстот во Вардар, па дојде и Велигден, а Костадинка, Коца, бидејќи беше на прагот да излезе, се понадева ибн Бајко дека нешто стравот како ќе биде тоа излегување пред порти, а нешто и радоста, ќе го сменат табиетот на Тодора.

Што можеше Сандри да ѝ одговори на старата, кога и самиот го знаеше тоа, а ги беше предвидел нејзините зборови уште пред да стапне на прагот од нивната куќарка?

Седнува на прагот блиску до него, отпива и му вели: Ќе одиме ли денес по риба?

Така ден по ден. Ноќ по ноќ. Него го чекала. Деноноќија неброени... На прагот седела - жива - а нежива.

Се спуштаат тие по трње низ гранки камењари со товарот тежок на зграгореното време по сенката дур им се влечат со чекор премален и сончевото пладне и дождот на неверната пролет Патот негов е долг со пробудените гори во згаснатите очи низ мракот устремени кон солзите на таа што пазувата за навек му ја дари Се враќа сега поетот од домот негов пресен кон старата стреа на ридот во забрзаните води ликата што му ја бара и сенката сал му ја помни И на тој дален пат го придружуваат сите со замолкнатата песна што не знае да молчи и што кон биднината сонувана го води Недооден пат на тагата Воздишката на пролетта го следи кон хоризонтот на незгасливиот збор Се развева тој во замав нов како семе упатено кон отворените предели на надежта Враќање сега е тоа по свршената работа на смртта во часот глув Попусто на ништото таа песната да му ја предаде сака со процесијата тажна на прагот на муграта што огрева

Застана на прагот забајден без да знае што станува со него, се поприбра малку и ги овргали очите низ порта.

Излегувајќи за последен пат од дуќанот на својот светијован плукна на прагот и се заколна да не стапне веќе во него.

Ако ли пак си играла мајтап со мене, ќе ѝ го поткина вратот со секирата на прагот.

— Бујрум, бег, бујрум, повелете! — ги кани Лесната на прагот од својата ниска куќичка и вика по сина си Стојана да запали борина, оти веќе и мракот падна.

Мајка стоеше на прагот, како врата на нашата надеж, како колепка на нашите животи, како тврдина на нашата куќа, како гнездо на нашите надежи, заштитникот на нашиот дом, лебот на нашата сиромаштија, лекот на нашите болки, недогорената свеќа на нашата куќа.

Татко, кога нѐ виде сите собрани, пред куќата, на прагот, готови да полетаме, како семејство, кон најблискиот облак, за да ја минеме границата, веднаш, по силната возбуда што ја почувствува во мигот, претпостави дека Мајка или го насетила денот на конечното заминување или веќе наминал претпазливиот Гури Порадеци којшто, свесен за критичноста на мигот за опстанокот на побратименото семејство, не сакаше ништо да му препушти на случајот.

Додека низ решетките на јазикот Ги пребарувате зборовите Редејќи ги од праг на праг Несакајќи отсекувате прамен Од косата на Паул Целан. (Од огнот на радоста До новото огорчување Луј Арагон ги затвора прозорците Бранејќи се од црвени ветрови).

„Може ли да влезам?“ Докторот се смешкаше на прагот.

Бошко не претчувствуваше ништо добро, но си рече: „Ако лошото ти дошло на прагот, отвори му ја вратата за да не биде полошо.

Сѐ што се случува во селото: добро или лошо, се случува на него: преку него врват и свадби и свадбари, и погреби и музики, и арамии и војски, по него во селото доаѓа една власт а си заминува друга, по него се испраќаат и пречекуваат луѓето за војници, печалбарите по светот; на него седнуваат старци и старици да се топлат на сонцето, на него везилките од селото се собираат да везат и пеат; на него се читаат наредбите на власта, по него се тркалаат бочви за да киснат во езерото; крај него се садат муренкови стебла за сенки; на него говедарот го собира добитокот за пасење; којшто ќе дојде од градот или околните места да купува и продава, на него купува и продава; тесните сокаци: одат кај ќе им текне; се кршат, се извиваат, се провираат меѓу куќите, кружат и пак одново се враќаат и излегуваат на широкиот пат крај езерото; по отпадоците што се фрлаат на нив, се знае која куќа што готви за јадење која што заклала; која бара заскитан добиток или деца, во која се веселат, а во која водат војна; по тие сокачиња, ако си невнимателен, можеш да се чукнеш во столче, во синија, во каца, во кош, во тезгере, да се слизнеш на лушпа од тиква, од лубеница, од лепешка; да цапнеш во бразда што одненадеж ти излегла, да се сретнеш со натоварено добиче со кое не ќе можеш да се разминеш; да ти лавне одненадеж од некоја порта куче, да те запраша некој кој си и кај одиш, да те викне некој што започнал сам во дворот да пие; низ нив и зиме и лете струјка ветер од езерото и шишти како низ тутурка, како низ оџак; галеб кога ќе се најде во нив, креска како да се загубил; боите на куќите: сината: луѓе вљубени во езерото, во мирнотијата, во спокојот; мудри, темелити, неизбрзливи во ништо, сигурни во она што го прават и говорат, верни на она што го преземаат или ќе го наумат; добри, предобри, душицата како на дланка да им се гледа; засакаат ли нешто - се врзуваат за него трајно и за век, како што се врзуваат земјата и историјата; зелената: скитници; непостојани во сѐ: во потфатите, во работата, во мислите, во духот, во зборот; она што го започнале денеска да го кажуваат, ќе го завршат вечер, утре, или никогаш; не држат многу за ред, за збор: зборуваат за работи што не им се доволно јасни, одговараат на прашања пред убаво да размислат, решаваат пред да бидат наполно сигурни; слобода и ширина имаат во сè; жените со рулче на раце или на босици седат на прагот; децата им мочаат кај им е ќеф, седат на прагот или скитаат по сокаци; очите им играат како во масло.

ЈАКОВ: Да се запознаеме! (Божо ја отвора вратата. На прагот стои Јаков. Шарено облечен. Црни очила. Саксофон околу вратот.) Добар ден. БОЖО: Утро е.

А Кузе, кој стоеше на прагот, кога виде дека ја снема во темното сокаче што свртуваше лево, погледна на сите страни и тогаш со десната удри на лактот на левата рака и полугласно рече: - Е, на, шо ќе ме стрељаш, натемате...

Така загледани, седиме ние на прагот од тоа што беше куќа, а јас се обидувам да се вгледам во очите на старичката и низ нивниот блесок да влезам во нејзината душа и да проникнам во нејзините чувства.

Ние си разговаравме седнати на прагот и за цело време низ селото поминуваше војска и се префрлуваше отаде трапот и реката.

Во разговор нѐ затече ноќта. Седевме на прагот од опожарената куќа.

Имаше излез. На прагот од Атеистичкиот музеј, моите очи се упатија кон Небото...

Мајката Перса и малечката Пелагија веќе стојат на прагот па радосната шамата сосема го истиснува сонцето, а и златните зрнца од нивните коси и алишта.

Возот си штрака, го осеќам и мрдањето на праговите под шините.

ΙΙ Ноќта е заборав, заборавот успивање, кога сите мисли на праг ги оставаме.