ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

55. Штом ќе се установат правилни односи помеѓу нас и другите македонски – христијански и муслимански народности, штом ќе се признае нашата народност од владата на Н.Ц.В. Султанот, ќе се внесе во нуфузите името Македонец, ќе се направат првите постапки за нашето национално и религиозно ослободување од пропагандите и ќе се воведат политичките преобразувања предвидени од реформаторските сили, штом ќе се преземат мерки за економското поправување на нашите селски стопани, па и до воведувањето на сите тие подобрувања во нашето национално религиозно и економско живеење, ние – македонската интелигенција ќе треба да направиме уште едно, а тоа ќе биде и најважното: да ги вложиме сите свои физички, интелектуални и морални сили во нашата национална преродба.

Нашата интелигенција досега не можеше да воспостави најпожелни односи помеѓу нас и другите македонски народности.

Значи, Турците од нас направија народ „каурски” и „рајатски”, термини засновани врз нашата пониженост пред Турците, врз религиозната разлика помеѓу нас и нив и врз нашата општествена положба.

Врз таква почва може да се развие најсрдечна дружба помеѓу нас и Власите.

Тој, сепак, се определи за: апансас, ненадејно, неочекувано, одненадеж; ачик, отворено, јасно; анџак, само, баш, штом, единствено, одвај, бидејќи; аџеле, брзо, набрзина, итно; ашиќаре, јасно, отворено, очигледно; бадијава, евтино, бесплатно, џабе, залудно, попусто; барабар, напоредно, заедно; башка, одделно, посебно; бамбашка, сосем одделно, посебно; бизбизе, помеѓу нас, во четири очи; бирден, наеднаш; еписи бир, сеедно; дармадан, несредено, растурено; ѓоа, ѓоја, божем, како да; јанлаш, погрешно, неточно; кастиле, намерно; нафиле, залудно, напразно; сербес, слободно, спокојно, мирно; тамина, од око, приближно; топтан, вкупно, наеднаш, на големо.

Мора да се бара врска (релација) помеѓу нас и групите, а со соединување на тие групи со различни интереси и желби, да се воспостави држава, како институција која ке управува, ќе ги води групите до остварување на нивните интереси.

Значи: имаше нешто меѓу нас, но имаше и нешто помеѓу нас како пречка, нешто што ја спречуваше Луција да ми се предаде; не беше возможно таа млада девојка, за која и денес знам дека ме посакуваше, не беше возможно велам, да не биде со млад маж само затоа што има некакви обврски, кои сите ги имаме, секој ден.

Тоа нешто што стоеше како ѕид помеѓу нас набргу се покажа. ***

Наближувањето кон смртта не го менува само тонот на искажаното туку и зборовите што ќе бидат употребени.

Оттука и бесмисленоста на сите прашања околу некакви намери што се труди да ми ги прикачи иследникот.

Нејсе, јас искрено сметав дека не му беше местото помеѓу нас.

Ми се открива уште една поединост (без да трагам по неа): разговорите за смртта звучеа многу пообично сѐ до оној момент додека беше поприлична раздалеченоста помеѓу нас и собата во која лежи мајка ми.

Нема и да оспорат ништо во случај да не постојат.

Тој навистина згрешил кога одбил да замине во духовниот свет бидејќи ми е познато дека добил таква понуда кога се возобновуваше нашата црква.

И уште нешто што можеби ја објаснува суштината на проблемот и го прави беспредметен овој разговор: јас знаев, а и сега знам, дека ништо нема да потврдат дури и евентуалните надворешни сличности или разлики помеѓу нас двајцата, помеѓу мене и Јана.

Но што се случува помеѓу нас? Што се случува кога доаѓаме во допир?“

Мали се ластовичките, слаби се. А морето помеѓу нас и Арапите ни се догледува, ни се прелетува.

Брат ми веруваше дека Чарлс Дарвин му го нашол вистинското место на човекот - во животинското царство; тој тврдеше дека со Дарвин започнува вистинското сфаќање на човечкото суштество - како креација на природата настаната во преобразбата од еден животински облик во друг, а не Божја креација од прашина со вдахнат божји здив.

Тоа беше местото каде што се скина тенката нишка помеѓу нас и нашите заборавени претци: ние бевме првите неверници во долгата низа поколенија од времето на Мојсеј до нас, првите кои работеа во сабота, кои јадеа свинско, кои не одеа во синагога, кои не кажуваа “Кадиш“ на погребението и на годишнините од смртта на родителите, кои не го разбираа хебрејскиот; за нас светиот јазик беше германскиот (брат ми веруваше дека германскиот јазик е единствениот кој во потполност може да ги изрази највисоките вознеси на човековата мисла), се воодушевувавме од германскиот дух и правевме сѐ да бидеме дел од него, живеевме во Виена, престолнината на Австро-Унгарија, која беше нарекувана “светата империја на германската нација”, и со некакво чудно воодушевување, со кое го прикривавме зазорот кон својата традиција, ги прифаќавме тогашните навики и однесувања на виенската средна класа.

„О, госпоѓата на нашиот Генерал дошла да нѐ посети“, вели тој откако ја забележа Трајчеица и некако загадочно се осмевнува, како да ја насетува миризбата на разговорот што до предмалку шеташе помеѓу нас двете, а потоа пријде, се поздрави; Што има ново кај вас, прашува, ну, как паживаете, как здаровје, жизн, постапува сѐ по моите упатствата, како оној зет кога требало да ги посети тестот и бабата во другото село па жената го подучила како да се однесува.

Најпрвин само ќе се најави, далеку негде, по сртовите на ридовите; ќе забели како нашите белки во темнината, бавно ќе зрее, ќе дозрева во темнината, а дури потоа, и тоа наеднаш, ќе се истури и помеѓу нас како бел безшумен дожд. И гледаш - осамнало.

Среќа дека помеѓу жените нема толку многу кодоши, како помеѓу нас, мажите, ја пофали тој и ја погали по образот.