ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Трајанка ја премина таа нејзина голема вода- долговечноста.

Беше како прелаз преку вода, преку големата вода – животот, таа го надмина него, како трајект, цврста, поцврста од водата.

Таа препречена брана, брана накосо поставена, за да се одбрани од сето она што животот го носи, од бурната животна река, големата вода, која ако не се одбрани, човекот ќе го завлечка во лош правец.

Тоа изгледа како да надошла голема вода, се излеваме од коритото, се завируваме на пречките задржувајќи се додека не го пополниме за уште посилно да потечеме понатаму.

Не дека се тоа некои големи водје, во тие реките, туку зрачат со некоја страотност што заплашува со уништување.

Бенвениста ја плати јасновитката иако не знаеше зошто така ја нарекуваат кога нејзе судбината на Рафаил ѝ стана поматна, та излегувајќи на кошавата која Севишниот ја беше пратил за да ги расчисти маглите кренати над устието што тие денови го гушеа Белград, првпат се свести дека залудно губи време во надежи и очекувања и во фантазии што не ѝ допуштија да го види она што вистински го има, синот Јехуда.

Јасновитката ја пречека како сѐ да знае и ѝ рече дека син ѝ е здрав и прав и дека се наоѓа далеку, преку голема вода.

Зад неа стои брат му Рафаил Давидовиќ дојден оддалеку, од преку голема вода.

Бенвениста погледнува во мажот, поминува со дланката по ракавот на новиот костум и му проговорува.

Како и утринското пајче, и она беше тука, додека немиот брод по големите води, на стаклото на прозорецот, се сокри зад непроѕирноста на ѕидот.

Меѓу двете поминувања на камионите, наспроти забраните и заплашувањата, некои скришум се искачуваат до горе, до превалот и од таму, гледајќи ја големата вода, а преку неа високите врвови на сивите планини, си шепотат во себе и покажуваат со прст еден на друг, велејќи – “Ене, онаму е нашата дома”.

По неколку поминати чекори затворив очи и празнината обрасната со пиреј и диво зелје ја полнам со куќите на Нановци, Дамовци, Пурдовци, Ласкини, Поповци, Доновци, Љаповци, Пинѕовци, Пеновци, Шкокловци, Трајковци, Наковци, Пандовци, Фиљовци, Гуљовци и другите до бројката 54 родови и куќи под чии покриви живееле 400 души и уште педесетина на гурбет отидени отаде големите води.

Поточето што истекувајќи од Кладенец тече низ скалести корита, некогаш дрвени сега претворени во обични вирови, долу, а во рамницата, во бавчите, се влива во Голема Вода и е поило на дивината, добитокот и овците.

Во неговото среде се најдувал денешниов кладенец, кој тогаш, во тие одамнешни времиња, бил поприлично голема вода, поради што и денеска некои, понекогаш, го викаат Езерце.

Јанческата гостинска одаја, истата онаа во којашто во оние одамнешни времиња, набрзо по населувањето на првите Турци во Потковицата, дедото Јанче, за да ја одбрани од `Рслан бег, ја нагрди Руса и веднаш потоа се штукна од умот и по два дена го најдоа удавен во вировите на Голема Вода.

Буицата, покрај тврдината, ги уништила и ковачките, валавничарските и кожарските работилници подигнати на бреговите на долот, по оттука и името на средниот дел на Голема Вода, на оној од газилото па до долниот раб на шумата на Градишки Рид: Коачки Дол, Кочов Дол, односно Ковачки, односно Ковачов Дол.

Во Македонија, ни рече, од многу војска и од многу тепање, ќе почне да пропаѓа земјата и ќе излезат големи води и се ќе потопат.

- Јас голема вода сонував, велам, кога ми го зедоа Јона војник.

Беше стекло една голема вода низ гулното.

Насекаде наоколу беше Големата вода, се колнам, тоа беше единственото што ни остана од животот во домот. Што можевме поголемо, поубаво нешто да имаме?

О, тој златен бран! Се колнам, тоа беше гласот на Големата вода.

Проклет да бидам доаѓаше преку ѕидот. Никогаш не се изгубува сликата на Големата вода.

Големата вода е недофатлива таа мора да е во срцето на човекот. Во неговиот сон.

А ти, кутро човече, замаено чекаш на таванот да ти се јави гласот на Големата вода. Уште се надеваш.

Со никаква наредба не можеа срцата да ни ги разделат, очите да ни ги заградат да не се намигаат, мислите да не разговараат, срцето да не го слуша гласот на Големата вода.

Тоа е Сентерлевиот рид. Уште истата вечер илјада нови отвори ѕиркаа кон Големата вода.

Само далеку некаде имаше една слободна, една голема вода што не можеше да се загради со никаков ѕид.

- О, мило мое, о, мајкино срце! - го слушате нејзиниот глас. Сѐ беше во Големата вода.

О, вечни, о слатки соништа. Проклет да бидам, тоа беше гласот на Големата вода.

Пред моите очи како во најубав сон се откриваше целата површина на езеро. Големата вода.

Цел еден век. Уморот, тешкиот пат, гладот и жедта што нѐ следеа со часови додека нѐ носеа во домот завчас исчезна, божем сета наша мака, несреќи ги стопи добрата душа на Големата вода.

Никој не знаеше каде отиде пријателството, погледите, човечката убавина, добрината, Големата вода, сонот, желбите. Сентерлевиот рид, птиците, сонцето, какво е ова време без ветар, без дожд, што не зашумат светлите води на пролетта, какво е ова суво, јалово време, овој голем снег што ни ги затвори патиштата, оваа темница низ која миневме како сенки, непознати, оваа отровна прав во очите, каде отиде таа златна светлост од окото на Кејтеновиот син, каква е оваа лага што нѐ покорува, што нѐ разделува?

Потоа, така трчајќи, детето и кученцето стигнале до некое друго село, непознато, пошле в град, го виделе на некој брег, крај голема вода, со часови лутал заедно со кученцето, си играле со брановите, го однесле во некој дом...

О, каква вода, каква голема вода зашуме во нашиот глув дом, нашиот несреќен живот наеднаш беше среќен, друг. Цел.

Големата вода! Огромна, чудесна, О, боже!

Исто така, на сите им се забрануваше излегување крај Големата вода.

Големата вода! Ене ја, гледај!

Снегот, планините, изгорените села, напуштените градини, пустите полиња, сè остана некаде далеку, единствено во нас живееше Големата вода.

Не ги видовме ниту Сентерлевиот рид, ниту Големата вода. Сè бегаше, исчезнуваше.

Тука беа и пријателството и љубовта и, другарството, и погледот на пријателот и смеата, неговата смеа, желбите и вербата во Големата вода, вистината за Сентерлевиот рид.

Небото над Големата вода беше црвено. Проклет да бидам, во пламен.

41. ВО ГОЛЕМА ВОДА ГОЛЕМА РИБА ПЛИВА - би пливала и в поток кој има вир така син и бистар и така тивок како просторите на небесната шир...

Не знам зошто, ама оваа голема вода ја чувствувам како свој брат. Мојот голем брат. Или Голем Брат, сеедно.

Сузан Хејворт, Клерк Гејбл, Душко Долгоушко. Холивуд - ти последна бајко за големите деца, почивај таму крај големата вода!

Остана така да го довардува горкиот разделен корен на семејството на родната почва крај големата вода...

Крупните дождовни капки што ѕвонат во есенската ноќ капавицата ја будат низ олукот плискаат истечуваат со големите води.

Па сепак, не можев а да не заклучам дека Виктор е гласник на времето што веројатно еднаш можеби и наскоро ќе се сопина од насмевката на својата пренадувана надмоќ, како онаа божем голема вода што ќе се истури од единствениот залутан облак над жедното поле а потоа, откако ќе се најде на земјата, ќе открие дека е сосема мала, па ќе мора кутрата повторно да учи да оди и притоа ќе се сопина од секоја пенушка што ќе ѝ се испречи на патот.

Познато ви е, нели, дека и најмалиот поток никој не го води, никој не му одредува патека по која ќе се движи, а сепак слегува во долината и ќе се влее во големата вода.

Туку стисна з’мби и киниса.

Си реку: големата вода шчо се пули од ридо долу, тоо е езерото.

Ноќта не раздени покрај море. Сите и се чудевме на големата вода, а не знаевме дека тоа е море.

- Помогни, сестро, - фати јаска да моља - помогни ми п’т да најда за дома, дома да си ода, жити стопано, жити дечките, како Богородица те моња, помогни...

Меѓу двете поминувања на камионите, наспроти забраните и заплашувањата, некои скришум се искачуваат до горе, до превалот и оттаму, гледајќи ја големата вода, а преку неа високите врвови на сивите планини, си шепотат во себе и покажуваат со прст еден на друг, велејќи: - “Ене, онаму е нашата дома”. 2 МАЛКУ НАСТРАНА, под стрмниот рид од кој постојано се ронат камењa, во дотраена барака, беа сместени падавичарите.

А лаф да шчукна, јаска о ендеко или о коријата и по третите петли, о осунатје фтаса о првите дворои. Влегу о еден двор.

Тој го следи кругот што го прави соколот и кога неговиот поглед заскита над ридот малку понадесно од Ќафасан рече: - Ене, таму, - покажа со очи подигајќи веѓи - зад планината е големата вода.

Ами ка... Јаска и нему метании. Добри људје, златни, прокопцани. У ними остана цел ден.

Во грлото му се скрши гласот и од старечкото око потече солза - лута, горчлива, болна, густа, распалена, жешка, срдечна и тажна, во која потона зеницата и само за миг го снема ридот зад кој е големата вода, па планините, па пак големата вода и преку неа...

А зад неа се гледа уште една планина зад која, велат, пак има голема вода.

Ношја излегоме од дома.

Се чудее људјето, жими вера, ами ка, велее, бре, бре, жена, па сама, по чужо место, толку п’т да пот’пчи... А мене о гр’ндите ми олесна...

Долу се пулеше голема вода – Оридското Езеро.

А кајшто има океан има и бранови за многу напатени души кои жедни ја препливале големата вода и кои во кандилца си ги вардат коралните фитили барем додека одгатнат дали океанот има корени и дали во брановите има кирилични офкања.

Големиот бран си играше голем танц среде големата вода.

Многу узди не можеа да го скротат тој силен дух, тоа Божество пред кого големите води молчеа, а небото се откажуваше од намерата да војува со него спроти секоја негова битка!

Го сонуваше отец Лаврентиј: еве го, сам на вечерна ги лови буквите во воздух, додека силен ветер ги позема и ги дува накај езерото, на сите страни на светот, околу големата вода.

И виде библиотекарот Филип Филиповски: лето е, 918 година, а по пустите падини на Источна Македонија ита во претсмртен час отец Лаврентиј, во искината мантија, кон Бело Езеро.

Очите му светат како јагленчиња, лицето му се издолжило, чиниш кожата ќе му се дупне секој миг од острите јаболкца и брадата. @еден е отец Лаврентиј, гладен е, измачен; трча и паѓа, колената му се жива рана, табаните - камен, жолт е отец Лаврентиј, жолт како свеќа, но носи абер во манастирот во кој мора да стигне.

Тие нејзини ѓаволштилаци со кои го држепе во кругот на својата аура, ја правеа онаа голема вода во којашто Едо сè повеќе и повеќе тонеше.

Му одам на рака колку што можам, по јаже преку голема вода се движам и, слушам, „Еве и ти сега“, ми вели. „Што јас, бре!“ му велам. „Што!...“ ми вели.

Неа секогаш ја опфаќа една силна возбуда, или може да се рече страв од таа голема вода што тука под нив прво е една силна врева од што не се слушаат ни гласовите на луѓето, а потоа чиниш го завлекува воздухот најзината голема снага и Пела, се разбира, секогаш го има истото чувство дека тој завлечен воздух ќе се претвори во силен ветер што ќе ја откачи од рацете на мајка ѝ и баба Перса.

Иако за него се грижеше Митра, баба му, откако се преселија во една од долгите бараки, инаку штали порано, Дончо уште првите денови заталка низ Острово, откри дека ако се оди на онаа страна каде што изгрева сонцето се стигнува до една огромна огромна вода што изгледа како сиво платно на кое не му се гледа ни почеток ни крај ама некој од кај сонцето како да го влечи влечи и се потсетува дека од Митра е предупреден да не се приближува до каналот оти и во плитка вода човек можел да се удави, башка што змија може да ти се замота околу нозете или крастава зелена жаба да ти скокне в уста, ама за оваа огромна вода никој ништо не му рекол и по долгото клечење крај неа заклучи дека ова не треба никому да го кажува, да си ја чува како тајна само негова и тргна по патчето крај неа совладувајќи некои грмушки, некои корења, надолу надолу дури до онде каде што таа голема вода се сретнуваше со една малечка рекичка покриена со врби и кој ти знае уште со какви дрвја, водата од малата рекичка бистра па се гледаше сѐ под неа и сакајќи да помине преку неа за да го следи брегот на големата вода откри дека почна да му се качува до кај колената и се сети на предупредувањето од Митра дека можеби ова е каналот и дека во плитка вода човек може лесно да се удави па се подврати, е, кога веќе го нема човекот што го трга сивото платно, поарно е да го фати ова патче што оди нагоре покрај малата рекичка следен од крекање на жаби и чрчорења на секакви птици горе во дрвјата.

Некоја голема вода застанала меѓу нас и не ти дава да поминеш...