ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Наташа со автомобил кој случајно намина ја однесоа во болница, а потоа за неколку дена ја префрлија во големиот град во психијатриска клиника.

Сопружниците, од некои причини, само што не се беа степале.

До големиот град од некаде се патуваше со денови и со ноќи, а од некаде се стигнуваше и за еден ден.

Таму, во Гери, во неговиот салон, жена ми се онесвести (и се спои горниот со долниот притисок по уморот од лутањето по големите градови) и тој искрено ме пожали и ми вети оти нема никому да каже.

Селанчето од Бесвина со вошки и врзопче во раката повеќе не се восхитуваше на големиот град.

Сѐ уште се муваа таму кадешто беа и претходно - на работ од големите градови, затворени во евтините хотели и со свое друштво - отпадници со лоши заби и евтини парфеми и ужасна гардероба.

Никој повеќе не гледаше на нив како на депресивни губитници.

А тогаш, како што дрогите влегоа во животот на просечните луѓе, така и тие почнаа да стануваат прифаќани како „сексуални радикали”.

Ова е најголемиот парк во Софија и во Бугарија, а можеби и на Балканот, зашто се протега со километри и зафаќа пространство нешто поголемо од 3.600 декари, и во него човек не се чувствува дека е во срцето на голем град и дека на дофат на раката е неиздржливата бучава од мотори и автомобили...

И ненадејно, некаде од високо, од зад горната рамка на прозорецот од одајчето на праведникот Шабтај, се појави далечен огнен столб кој силовито се доближи до куќата и до прозорецот и вовлекувајќи го во огнениот вител, го крена него, Праведникот, и го однесе високо, толку високо што таму, над највисоките облаци, пред Шабтај се укажа еден голем град создаден од светлина исполнет со палати, широки улици, светнати ѕидини, во чие средиште се наоѓаше Храмот на копнежот, домот на Севишниот, градбата на премудриот Соломон но сега, веќе, не изѕидан од камен, туку создаден од најсјајните зраци, а во неговото проѕирно средиште, виде јасно Шабтај, стоеше Светињата над светиите со Заветната арка и златозрачните таблици во неа; со Декалогот даден на Синајската гора на благородниот реб Мошѐ12, а над сиот тој сјај Шабтај виде како една рака во просторот над чудесните светии, испишува четирите букви на хебрејски што, сиот збунет, тој ги прочита слагајќи ги слог по слог - како што тоа го правеше со имињата од фирмите на новите големи магази на Широк сокак - како ХеВХаЈ, но и истиот час сеќавајќи се дека исписите на иврит се читаат обратно и тој стаписано го прочита исписот на прозрачната рака како ЈаХВеХ13, неизговорливото име, тетраграмонот, името на Бога во кое Шабтај најде конечен спокој и оддишка.  А во истото време, долу во Ла Калежѐ, неговиот син, снаа и внук сонуваа еден ист сон, како имено еден по друг ги палат светилките за Ханука, прво Рена, па Јаков, па третиот ден од празникот на светлината и нивниот Шабтај, а по него, светнат од среќа, и малечкиот.  Утредента Јаков го најде татка си, спокоен, со полуотворени очи загледани некаде во височините зад облачното утро, кон ветениот небесен Град на Мирот; и некако озарен, со необјаснива внатрешна светлина, што тој и жена му ја припишаа на конечно пронајдениот спокој.

Јунакот доаѓа во големиот град - извесно станува збор за Мадрид, тогаш веќе пропаѓачката метропола на едно светско царство.

Утопискиот напор ѝ припаѓа на суштината на урбаната метафора, а може да се сфати и како составен дел од разбирањето на мистеријата на градот, неговото подигање и планирање. (Во интересната и поттикнувачка книга за “градот меѓу емпиријата и утопијата” за ова пишува Неда Лазаревиќ.) Тегобното искуство на животот во големите градови спротивно на утопиите учи дека заради несразмерите на градот и човековите природни способности мегалополисот постојано е на прагот на катастрофа.

И си одам уште вечерва, си одам уште веднаш само да побегнам колку што се може побрзо и подалеку... - се истурија како порој зборовите на една незадоволна младост, расната сред кипнатиот живот на големиот град.

Таму, каде што ќе ве навредуваат и унижуваат - само за да можете да ја дишите правта од асфалтот и да си ја пустите младоста во бурните ноќи на големиот град.

- Убаво момченце си, нема што. А од кој град? - Од Скопје. - Охо, голем град.

Онаму каде што една од тие радијални авении се вкрстуваше со периферниот автопат, која формираше свод во форма на виножито, во предградието на големиот град, се наоѓаше една општина, со своја самоуправа и независност од градот, а сепак таа се прихрануваше, како најоддалечен грозд на винова лоза, благо откачен од ластарот, што ја шмука својата хранлива материја од главното стебло до земјата.

На исток чадот и замагленоста од целата џунгла од пилани и фабрики го покриваа големиот град, но овде надвор воздухот беше чист и благо ветре дувкаше кон реката.

Долго време Месечината ги шеташе своите гости по небото, им ги покажуваше на Земјата морињата, планините, големите градови а малите патници од Земјата не можеа да си земат здив од силно чудење.

Имаа слушано дека такви чуда по големите градови имало, но дека и по села може да оди и, еве, во Брезница да дојде, немаа ни чуено ниту, пак, им се веруваше дека тоа чудо, еве, со свои очи и во своето село, пред куќата на Спира Клечев го гледаат.

Авионот е скапа работа што можат да ја платат само големите градови со рич индустри.

Дуќаните му беа подредени по работ на најпрометната улица во големиот град. Овде луѓето минуваа како надојдена река.

Дванаесет денови и ноќи сторивме пат по вода додека стигнавме во еден голем град полн со пампури и ни се чинеше дека гореше во светлина.

Старчето во доверба му шепна дека прво да помине по Либражд и да се држи покрај патот, а ако најде камион, може да оди и со камион, а кога ќе стигне до еден голем град што се вика Елбасан да не го фати горниот, ами долниот пат.

Ни доаѓаат од големите градови и тука бараат тишина и здравје.

Таму тие не биле лечени, туку казнувани; лудилото не било сметано за болест, туку за злосторство.

Во тоа време во секој од големите градови постоел по еден затвор кој бил наменет за лудите.

Не одеше да види нешто посебно – ѕидот кој падна пред неколку години не го возбудуваше, не се интересираше какви големи концерти има во големите градови низ кои минуваше.

Бабата умре во истата куќа на другиот крај од улицата кога девојчето, сега девојка, замина да студира во големиот град.

Пред пристигнувањето до целта- големиот град, на крилјата на радио брановите до нас допре совршениот глас и песната на Тоше.

Откако овој си заминал, Гоце му ги вратил парите на Балабанов и му рекол дека секогаш кога студентите заминувале на студии во големиот град, стопанот на кафеаната доаѓал и им ги пребарувал џебовите.

Прашањето со црквата се решава вака: никаква обнова.

Понекаде, особено во новите индустриски зони се отвара по некое црквиче; исто и во новите реони на големите градови; но, мошне ограничено.

Држеше тогаш гостилница на крајот од улицата во големиот град.

А по некое време, кога беа веќе зафатени во еден голем град и откако работеа доста за да можат да сетат што значи да се кажува копанката со вар и песок горе; на високото скеле на една раменица, откога можеа да сетат што значи и сѐ друго тука, старците често пати знаеја во слободните денови, или онака, делник ден, кога немаа што да прават во градилиштето, да ги пуштат сите нив да прошетаат по улиците на тој град, да го видат, да го рашетаат градот.

Сметаше дека со самото претставување дека е од големиот град, значи дека е господин и се друго што оди со тоа.

- Е, синко! Пред да дојдам во големиот град, бев врзан за земјата.

За оние кои што живеат во малиот и за жителите на периферијата од големиот град.

Просто во еден голем град на Германија бев сведок на улична несреќа. Тоа е сѐ.

Беа добро организирани, најчесто живеа во исти населби во големите градови на Западна Европа за да си го чуваат грбот од агентите на Стојан и во новите татковини беа почитувани како добри работници.

Забраната на дроги доведува до огромен број убиства и кражби во големите градови затоа што создава црн пазар на кој завојуваните дилери им наметнуваат сѐ поголеми цени на уживателите, кои пак од своја страна крадат за да можат да ги задоволат своите навики.

Забраната ги поттикнува малолетниците на уживање дрога и нејзино продавање со тоа што создава подземје во кое истите тие малолетници можат да остварат таква заработувачка која е невозможна во легални услови.

Влезе, поразговара и запиша во својот список едно име: Стојан Ванков, роден тогаш и тогаш, тоа и тоа, неженет и - доселен по војната од зад граница. „Благодарам“, рече кришум гледајќи кон касата, а тој, Ванков, имаше доверба во него и му говореше со асматично шушкање до душникот за сѐ - какви се цените на пазарот, кога бил најголемиот пожар во некој голем град, каква политика води Черчил.

Набрзо по враќањето во Берлин, умира на 6 јули 1959. George Grosz, 1917 (фрагмент од писмо) Јас со поглед потполно продирам и таа работа за мене се единствените емоции (треперлива возбуда, бучниот уличен фронт на хартија!, или, ах!, вртење на ѕвезденото небо над црвената глава, електрично место на сликата, ѕвонат телефони, породилни врисоци, додека челичните ножеви мирољубиво дремат во запурноста на џебовите на подведувачите - а исто така и лавиринти од огледала, нивната улична волшебна градина! каде што Кирка ги претвора луѓето во крмаци, комичен тиролски шешир со перце, или rumms-tumm-tidle-walk во Патепон, каде што слушателот се фаќа за уво и музика од грамофон, палми од лаѓите со коишто продолжуваш, или песни на штитовите, или златниот штит, коло од букви - а вински црвеното, ноќите што локаат вино, во кои месечината е блиску до инфекцијата и до запцуениот кочијаш и каде што во прашливиот подрум се случува убиство со давење), ох, емоциите на големите градови! George Grosz, 1924 За да достигнам до стилот којшто... ја одразува нескриената суровост и немилосрдност на моите објекти, ги проучував драстичните манифестации на уметничкиот нагон.

Езерската шир небаре мазно огледало. Во него се вудвојува ГОЛЕМ ГРАД.

Отаде Голем Град малку се заоблачило и фатило да врне колку да се стори божилак.

Чувството дека заедно ќе бидеме во овој голем град и во оваа непозната средина, нѐ исполнуваше со среќа.

Ништо за тоа кај кого сум сместен, како се прехранувам, и воопшто што правам така сам во големиот град.

Кажува,вели, голем град, многу народ, пу планините не се загубив, ама овде апансас пак ќе останеше вдовица! и гласно се закикоти.

Писмо, што поскоро писмо до Пелагија! што е со нас, како нѐ пречека мајката Македонија, за палатата во која живееме, за големиот град, за фабриката која има оџак како и туланата во Гаково, ама најмногу за она што е во неа, за семето на Доне и нема да додаде дали нешто чула за него или дали го заушила како прелетува над селото или над полето седнат на аловото веленце.

ТЕМКОВИЦА: Костадине, синко. Многу те молам да го поведеш и Славчета.

Ама голем град, нечист град... Да не згрешиш душа...

За разлика од неа, Америка е како некој голем казан во кој се крчка сѐ и сешто: и големи градови, и карпести планини, и длабоки кањони, и бескрајно долги брегови, и огромни шуми, и езера со големи водопади, и непрегледна прерија... а пак нејзиното небо е капак на сѐ!

Доколку сред големите градови бараш некој да ти помогне - црнецот ќе има време за тебе и твојот проблем.

И ние оста­навме засекогаш во големиот град крај реката.

XXXI Во големиот град требаше да си го запалиме новото огниште на егзилот, да ни биде пријател, заштитник во нашата нова куќа крај реката.

Најпосле, сосе каталогот, се најдовме во големиот град, во куќата со чардак, крај реката.

Патуваше вовчето крај реката, следејќи го патот на јагулите во реката Дрим, за потем да скршне, кон големиот град, на брегот големата река каде што одново ја загнездивме судбината.

Ќе се качеше во камионот од другата страна и тогаш ќе се одвезеа во големиот град по долгите улици сѐ додека не доаѓаа до местото од каде што отпочнуваа со работа.

Дали е тоа поради пријателството со Зоки, или поради тоа што најпосле сфатил дека во големите градови е подобро да бидеш на таван отколку на улица?

А Русија не е земја за една недела или за еден месец да ја поминеш!

Потоа повторно молк со години, и наеднаш нова вест: слушнале од некого оти божем ја видел од далеку во некој голем град, но дали била токму неговата исчезната жена или некоја слична на неа мустра, сведокот за жал не можел да потврди.

Вревата во големите градови речиси ме полудува. Прави панично да трчам по улиците барајќи го мирот во некое скриено ќоше за кое знаат само уличните кучиња, бездомниците и најочајните наркомани.

Тинејџерска Ме заболе за родното село на поетот, за неговото сиромашно детство, за седумте браќа и сестри, за школото на десет км. од дома, за првата писмена по литература, за овците, полињата, шумата, гората, за првата љубов во градот со гимназија, за наградената песна набргу објавена, за студентските денови во големиот град, за Есенин, за опивањето, за истакнувањето, за првите дваесет генијални стихозбирки, за наградите, спомениците, венците, за цветната палата во елитниот кварт, за неговата отсутна сеприсутност (дури и по неговата задоцнета, гласна смрт).

„Тоа е проблем на секој голем град.

Детроит, еден голем град во Америка, како да ни беше тука некаде во близина на селото.

Шо вели? - Ами ти, бре жено, знаеш ли колку голем град е тој Детроит?

Она што ја привлекло неа е тоа што тој бил еден од редките млади луѓе во тоа време што се школувале во големите градови и бил многу едноставен, скромен човек и приатен соговорник.

Никаде нема олку голем град што чека да се исели.

Но, гемиџиите не можеле да бидат сигурни и да знаат што би можела да открие полицијата сега кога била потсетена дека во големите градови се подготвуваат атентати.