ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Секоја од страните може да го откаже договорот за вработување само во целост (чл. 70, ЗРО).

Учеството на странско лице во новоосновано и во постојно трговско друштво не е ограничено, освен ако со друг закон поинаку не е определено.

5.  Според Законот за обезбедување на побарувањата (2007), постапката за обезбедување се поведува по барање [тужба или предлог] на тужителот, односно доверителот (чл. 4, ст.1 од ЗОП).

На странските вложувачи им се гарантира правото на слободно изнесување на вложениот капитал и добивката.

Ако работникот не може да ја врши работата поради виша сила, има право на половина од платата, на која инаку би имал право, ако би работел.

Кога работодавачот вработува работници по пат на јавен оглас, е должен во јавниот оглас да ги наведе условите што се бараат за вршење на работата, рокот за пријавување, кој не смее да биде пократок од пет работни дена и рокот во кој работодавачот по истекот на рокот за пријавување ќе изврши избор, доколку со друг закон поинаку не е определено.

Работоводниот орган [менаџер], правата и обврските од работен однос, за времето додека е именуван, односно избран на таа должност, ги остварува кај работодавачот кај кого е именуван, односно избран – според одредбите на овој закон и друг закон, колективен договор и договорот за вработување (чл. 55, ЗРО).

Договорот за вработување може да содржи и други права и обврски определени со овој и друг закон и колективен договор.

А според ЗРО – сите мерки предвидени со овој или друг закон, како и одредбите на овој или на другите закони, колективните договори и договорите за работа кои се однесуваат на посебната заштита и помош на определена категорија на работници, а посебно на оние за заштита на инвалидите... не се сметаат за дискриминација, ниту смеат да бидат основа за дискриминација (чл. 8, ст.2sq од ЗРО).

Во јавна установа, јавно претпријатие и друго правно лице што врши дејност на јавна служба, орган на државната управа и орган на единицата на локалната самоуправа – потреба од работник се обезбедува со објавување на јавен оглас во најмалку два дневни весника од кои најмалку во по еден од весниците што се издаваат на македонски јазик и во весниците што се издаваат на јазикот што го зборуваат најмалку 20% од граѓаните кои зборуваат службен јазик различен од македонскиот јазик (чл. 22, ст.1 и 3 од ЗРО).

3.  Работодавачот може на работникот да му го откаже договорот за вработување без отказен рок во случаите на кршење на работ- ниот ред и дисциплина или неисполнување на работните обврски утврдени со овој или друг закон, колективен договор, прави­ ата за л работниот ред и дисциплина и договорот за вработување, а осо- бено ако работникот: 1) неоправдано изостане од работа три пос­ ледователни работни дена или пет работни дена во текот на една година; 2) го злоупотреби боледувањето; 3) не се придржува кон прописите за здравствена заштита, заштита при работа, пожар, експлозија, штетно дејствување на отрови и други опасни материи и ги повредува прописите за заштита на животната средина; 4) внесува, употребува или е под дејство на алкохол и наркотични средства; 5) стори кражба или во врска со работата намерно или од крајно невнимание предизвика штета на работодавачот и 6) оддаде 106 деловна, службена или државна тајна.

5.  Станува збор за Одлуката на Уставниот суд на РМ за укинување на чл. 12, ст.1 и чл. 13 од Законот за извршување на Буџетот за 2008 год. (Сл. весник на РМ, 47/08 од 10.IV.2008).

Во постапката за обезбедување судот може да определи само едно од средствата определени со овој или друг закон (чл. 9, ЗОП).

Работодавачот е должен да обезбеди ниеден работник да не биде жртва на вознемирување и/или полово вознемирување (чл. 43, ЗРО). 6.  Структурата на договорот за вработување е законски регулирана, и тој особено треба да содржи: 1) податоци за договорните страни, нивното живеалиште, односно седиште; 2) датум на стапување на работа; 3) назив на работното место, односно податоци за видот на работата за којашто работникот го склучува договорот, со краток опис на работата што ќе ја врши; 4) место на вршење на работата – а ако не е наведено точното место, се смета дека работникот ја врши работата во седиштето на работодавачот; 5) време на траење на работниот однос – кога е склучен договор за определено време; 6) одредба за тоа дали се работи за работен однос со полно или пократко работно време; 7) одредба за дневно или неделно редовно работно време и распоредување на работното време; 8) одредба за висината на основната плата, која му припаѓа на работникот за вршење на работата според закон, колективен договор и договорот за вработување; 9) одредба за другите надоместоци кои му припаѓаат на работникот за вршење на работата според закон и колективен договор; 10) одредба за годишниот одмор, односно начинот за определување на годишниот одмор и 11) наведување на општите акти на работодавачот во кои се определени условите на работа на работникот.

6.  Државното правобранителство на РМ е државен орган кој презема мерки и правни средства заради правна заштита на имотните права и интереси на РМ и врши други работи утврдени со овој и друг закон (чл. 2, ЗДП).

Ако самиот оштетен поднесе кривична пријава или стави предлог за остварување на имотноправно барање во кривичната постапка ќе се смета дека со тоа ставил предлог за гонење.

Како таксена основица се зема износ од 40.000 МКД во сите други спорови, ако со овој закон поинаку не е определено (чл. 24, ст.1, ал.1 од ЗСТ).

Па така, повеќе лица можат со една тужба да тужат, односно да бидат тужени [т.н. „сопарничари“], ако: 1) во поглед на предметот на спорот се во правна заедница или ако нивните права, односно обврски произлегуваат од ист фактички и правен основ; 2) предмет на спорот се барања односно обврски од ист вид што се засноваат врз суштествено истовиден фактички и правен основ иако постои стварна и месна надлежност на истиот суд за секое барање и за секој тужен и 3) тоа е определено со друг закон.

Правата стекнати врз основа на вложениот капитал не можат да се намалуваат со закон или друг пропис (чл. 59, УРМ).

4.  При склучувањето и престанувањето на договорот за вработување и во времетраењето на работниот однос работодавачот и работникот се должни да ги почитуваат одредбите на овој и други закони, меѓународните договори што ја обврзуваат РМ и другите прописи, колективните договори и актите на работодавачот.

Инвалид на трудот, во смисла на овој закон, е осигуреникот кој врз основа на инвалидност ги остварува правата од пензиското и инвалидското осигурување (чл. 41, ЗПИО).

Средства за обезбедување се: 1) заложно право на недвижност и заложно право на подвижни предмети; 2) претходни мерки; 3) привремени мерки; 4) пренос на сопственост на предмети и пренос на права и 5) мерки за обезбедување предвидени со друг закон.

6.  Парничната постапка, меѓудругото, се прекинува и ко­ га: – странката која е правно лице ќе престане да постои, односно кога надлежниот орган правосилно ќе одлучи за забрана на работата; – ќе настапат правните последици од отворање на стечајна постапка; – тоа е определено со друг закон (чл. 200, ст.1, ал.4-5 и 8 од ЗПП).

Предлог за гонење се поднесува до надлежниот јавен обвинител, а приватна тужба до надлежниот суд.

Па така, ако договор за вработување склучуваат деловните лица [менаџери], во договорот страните можат поинаку да ги уредат правата, обврските и одговорностите од работниот однос особено за: 1) условите и ограничувањата на работниот однос на определено време; 2) работното време; 3) обезбедувањето на дневен и годишен одмор; 4) плаќањето на работата и 5) престанувањето на важноста 95 на договорот за вработување (чл. 54, ЗРО).

Ако со овој закон или друг закон поинаку не е одредено, на работникот му припаѓа надоместок на платата во висина од неговата просечна 183 плата од последните 12 месеца.

2.  Во процесното право постои и институтот множина на субјекти.

И во султанските зборници на божјата правда се присутни елементи од римско-византиските, од словенските, од германските и од други закони.

Основните мерки за остварување на принципот на еднакви можности на жените и мажите се нормативни мерки од областа на здравствената заштита и здравственото осигурување, социјалната заштита, пристапот до добра и услуги, економијата, работните односи и вработувањето, образованието и стручното усовршување, економските и сопственичките односи, користењето на јавните производи и услуги (потрошувачки права), културата и спортот, информатичко комуникациски технологии, одбраната, правосудството и управата, домувањето, јавното информирање и медиумите, државната и јавната администрација и други области определени со овој или друг закон со кои се забранува дискриминација врз основа на пол.

Потоа, се предвидува дека секое лице има право на вработување, без какви било ограничувања, согласно со принципот на еднаков третман, утврден со Законот за работните односи и со друг закон.

Потоа во ст. 3 од чл. 3 на Законот изречно се забранува дискриминацијата, како и вознемирувањето и сексуалното вознемирување врз основа на пол во јавниот и приватниот сектор во областите на вработувањето и трудот, образованието, науката и спортот, социјалната сигурност, вклучувајќи го и подрачјето на социјалната заштита, пензиското и инвалидското осигурување, здравственото осигурување и здравствената заштита, правосудството и управата, домувањето, јавното информирање и медиумите, информатичко-комуникациските технологии, одбраната и безбедноста, членувањето и дејствувањето во синдикални организации, политички партии, здруженија на граѓани и фондации, други организации засновани на членство, културата и други области определени со овој или со друг закон.

Имено, треба да го земеме предвид фактот дека последните измени и дополнувања од еден друг закон, Законот за минимална плата74 предвидуваат истата од јануари 2015 година истата да изнесува 9.590 денари во нето износ и истата да важи за сите сектори, освен за секторите производство на текстил, облека и кожа каде минималната плата за јануари 2015 изнесува 8.050 денари во нето износ и износот од 9.590 денари би го достигнала за две години.

Исто така, им се забранува на учесниците во штрајкот да ги спречуваат да работат оние работници што согласно овој и друг закон не можат да учествуваат, односно не сакаат да учествуваат во штрајкот.

Четири години подоцна, со четвртата измена на ЗРО (2005), од октомври 2009, пак се интервенираше и во овој сегмент – па во членот кој предвидуваше објавување на слободните работни места од страна на работодавачот, се изврши прецизирање дека, покрај другото, во јавниот оглас треба да го наведе и рокот во кој, по истекот на рокот за пријавување, ќе се изврши изборот – доколку, се разбира, со друг закон поинаку не е определено (чл. 3, ЗИДЗРО/окт.09).

Разбирливо, нивните права на подолг рок се регулирани преку други закони кои важат за сите вработени.

Имено, барањата за издавање на работни дозволи за странец, поднесени од работодавачи основани во Република Македонија ќе се одбијат ако: а) шест месеца пред поднесување на барањето за работна дозвола за странец, работодавачот ги отпуштил работниците вработени на неопределено време; б) работодавачот одбил да вработи невработено лице упатено од Агенцијата за вработување кое ги исполнувало бараните услови; в) во рок од три години пред поднесувањето на барањето за издавање на работна дозвола на работодавачот, му била изречена прекршочна санкција за сторен прекршок на одредбите на овој и друг закон, за незаконска работа или незаконско вработување; г) работодавачот покажал негативни резултати во работењето за претходната година, ако платите исплатени на неговите вработени биле под нивото утврдено со соодветниот грански колективен договор, ако ја прекршил законската регулатива за работните односи или ако не ги намирил своите обврски за даноци и придонеси (чл. 7).

Во декември 2008, согласно измените во другите закони, се промени критериумот за исплата на средствата од просечни плати во просечни нето плати и се прецизира дека под „плати“, кај претходно наведеното утврдување на висината на доделените средства според бројот на вра- ботени, се подразбираат просечни нето плати исплатени за претход- ната година пред поднесување на барањето (чл. 1, ЗИДЗВИЛ/дек.08).