ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Во случај на обратна пропорција, т.е. на поголемо количество на звуци во јазикот L1, низа симболи остануваат одвишни од аспект на фонетиката на јазикот L.

Практично ретки, а можеби и целосно се исклучени случаите фонетското множество од едниот јазик целосно да се совпадне со фонетското множество на другиот јазик, обично, во секој од компарираните јазици се појавува извесно множество од звуци, карактеристични само за конкретниот јазик.

Дојденци, со друг јазик и вера, под иста идеологија, со книги во необична мешаница на сето тоа, просто како уфрлени во градот крај реката во ова време на козите, ние, нашето семејство, останавме долго како недостапен остров.

Помош не се наоѓа ниту во синонимите во други јазици.

Таа беше едуцирана на инакво однесување, на друг јазик, на потивок говор, на друг начин на облекување, на други вредности, нејзиниот маж на симболично навестено, ненагласено носење брада, на класична музика, на Европа, на германски повлијаената кујна, на фин бекерај, не на груби лебови, симити и јадења што се носат на глава во зачадените турски фурни, на инакви вкусови, со други културни печати, на Западот, во кој Истокот се вплетуваше како идеја за далечното потекло, длабокиот корен, идентитетот положен во далечините од минатото.

Тука, во Солун, тој беше начин на живеење.  Во текот на овие посебно тешки месеци без Цви, таа уште повеќе се чувствуваше странец во овој град на кој маж ѝ му беше духовниот предводник, а нејзе најважната врска.

Пеев во осама. Пеев и за толпите и за осамениците.

Пеев уверен дека она што го пеам на ниеден друг јазик не може да се испее освен на јазикот на големата судбина на Македонците.

Многу е полесно да се преведе еден текст напишан на секојдневен јазик, бидијќи на секој збор или израз од едниот јазик, обично може да му се најде соодветниот (со слично значење) во другиот јазик.

Во младата македонска држава започна процесот на организирање на бројни државни институции.

Со Првото заседание на АСНОМ и неговите историски одлуки македонскиот јазик за прв пат станува признат и рамноправен јазик со другите јазици.

За Иван Точко и за неговото творештво одбранета е докторска дисертација од Александар - Цане Здравковски на 25 декември 1980 год. на Филолошкиот факултет во Скопје, а синтетизираната верзија од таа дисертација, монографијата „Иван Точко“ ја објави Книгоиздателството „Македонска книга“ во Скопје во 1984 год.

Неговите раскази преведувани се на: српскохрватски, словенечки, бугарски, руски, украински, англиски, полски, албански, турски и на други јазици.

Видови на преведување Во својата статија „За лингвистичките аспекти на преведувањето“, Роман Јакобсон разликува три вида преведување: (1) интралингвално преведување, или преизразување (интерпретација на вербални знаци со помош на други знаци во истиот јазик). (2) интерлингвално преведување или прописно преведување (интерпретација на вербални знаци со помош на некој друг јазик). (3) интерсемиотичко преведување или трансмутирање (интерпретација на вербални знаци со помош на знаци на невербален знаковен систем). okno.mk | Margina #8-9 [1994] 21

Делото на Волошинов за Марксизмот и филозофијата, делото на Мукаржовски за семиотиката на уметноста, Јакобсон, Прохаска и Леви за преведувањето, сите тие поставија нов критериум за основање на теоријата на преведувањето и докажаа дека таа е далеку од обична дилетантска трка во која секој што има макар минимално познавање од друг јазик може да земе учество; напротив, преведувањето, како што кажува Рандолф Кирк, “е една од најтешките задачи што еден писател може да ги преземе на себе”.

Така, размислата на академик Божин Павловски дали треба да се побрза со преведувањето на делата на Стојан Христов на македонски јазик, академик Блаже Конески, меѓу другото, му посочил на овој наш денешен деец исто така Македонец од Македонија и Македонец од македонската дијаспора: Кога се интересирав дали треба да се побрза со приопштувањето на македонските автори кои создале дела на други јазици, тој (Блаже Конески) ме охрабри со тврдењето дека се работи за творештво кое природно ќе си легне во нашите традиции.

Но сите јазици од исти гласови сочинети се, и нема јазик кој од друг јазик се разликува за повеќе од дузина гласови, но нема јазик кој од други јазици се разликува само за дузина зборови.

Освен албански, за друг јазик е нема, како и ние неми за албанскиот.

При решавањето на ова прашање не треба да се забораваат и следниве прашања: кои наречја од српскиот и од бугарскиот јазик се признаваат за најтипични за овие јазици и кои нивни особености се признаваат за најкарактеристични за едниот и за другиот јазик?

146. Турското име на Стара Планина, по кое се именува и Полуостровот, Мисирков го предава во множинската форма, како што е впрочем и во рускиот и во некои други јазици.

Историјата, како на нашиот исто така и на другите јазици ни покажува оти секој дијалект, поддијалект, говор и подговор може да се употребува во литературни творби.

Затоа сега и тебе ти зборувам на тој јазик, на твојот јазик, синко“.

„Кога почнав да го проповедам Словото Божје во многу краишта, меѓу другите јазици, го научив и оној на Македонците.

Познавал и други јазици (француски, германски). Патувал често.

Има добиено повеќе светски награди и признанија за литература.

По Првата светска војна, кога неговите дела се преведуваат на англиски и на други јазици, Чехов доживува светска слава.

Од 1902 живее и работи во Њујорк.

Нешто подоцна го открив она што од секогаш го знаев: дека ни случајната грешка не може да биде случајна бидејќи сигурно веќе заживеала на некое друго место, во некој друг јазик.

Се работи не само за зборови од вистинско турско потекло туку и за зборови кои продирале во балканските јазици од други јазици (арапскиот, персискиот и други).

Во неговиот проект доминантна беше идејата за лавиринтите (посебно за границите лавиринти), потоа метафората за јазиците (опфаќајќи го потеклото на јазиците, универзалните вештачки и природните јазици, чистењето на јазиците од зборови од други јазици, јазичната унија на балканските јазици), тука беше и постојаната идеја за јаничарството и јаничаризмот (во сите балкански империи и со неговите метаморфози особено во отоманскиот османскиот период, влијанието врз идентитетите, верските конверзии, идеологиите), потоа идејата метафори на балканскиот бестијариум (метафората на козите, на јагулите, на жртвениот јарец), војните (балканските, светските) и други.

Зар може да има друг јазик, освен мајчиниот? Има, тоа е јазикот во твојата уста!

Камилски иронично се насмевна на оваа шега, но Татко продолжи со сериозен тон: Јазикот ја има главната функција во зборообразувањето, но и во утврдувањето на вкусовите.

Авторот на книгата, писателот и историчар Леон Каин (1841-1900), професор на Сорбона и конзерватор на големата библиотека во Париз Мазарин, во 1899 година го запознал младиот албански полиграф и полиглот Фаик Бег Коница (тогаш 23-годишен), со завршени филолошки студии во Франција, кој совршено го владеел стариот и новиот француски јазик, потоа неколку балкански и европски јазици, старотурски и новотурски, санскрит и други јазици.

За тоа има многу примери не само во доменот на исчезнатите турцизми туку и кај заемките во многу други јазици? се надоврза со авторитетен глас Татко.

Не се само од новогрчко потекло, ги има и директно преземени од италијански, француски и други јазици.

Двата меморандуми во оригинал се чуваат во цариградската библиотека Фатих и се објавени дваесетина пати, а прв пат се преведени во 1860 година на англиски, потоа на француски, германски, руски, унгарски, ерменски, српски и на други јазици.

Погледот го запре пред рафтот со речниците, во кои беа собрани илјадници различни зборови на многу балкански и други јазици.

На инаетот, севапот и атерот истакна Камилски би можел да се надоврзе зборот аир, со потекло од турскиот збор hayr, а тој од арапскиот khjr`un.

Сите други јазици припаѓаат на индоевропската фамилија јазици.

Проникнувањето во сите други јазици требаше да придонесе тој да навлезе во длабината, во суштината, во комплексноста на својот мајчин албански јазик, во неговото најверојатно потекло од илирскиот јазик и во многу други мистерии кои се предизвикувани од постоењето на јазиците.

Камилски можеше да помине на претставување на новиот турцизам атер, од првично арапско потекло, кој семантички се надоврзуваше на инаетот и севапот, се појавуваше и самостојно во балканските јазици (hairy на новогрчки, hater на романски, hаtr на албански, хатер на српски), со првично значење на турски (hatar) мисла, памет, паметење, прифатен во другите јазици и како милост, љубов, обѕир, добра волја да се направи нешто за некого или за некаква повисока цел, почит, кон Севишниот, кон другиот.

Кипарскиот силабариј е дешифриран кон крајот на XIX век; повеќето натписи се на грчки, иако се чини дека писмото било составено за некој друг јазик.

На едниот крај наоѓаме јазици како што се шпанскиот и финскиот, коишто имаат мошне правилен систем, а на другиот јазици како англискиот и гелскиот, со забележителна мера неправилности.

Колку и да се пластеа подоцна во мојата свест албанскиот мајчин јазик, македонскиот јазик на моето школување во Македонија со другите јазици како и српско-хрватскиот, бугарскиот, па францускиот, италјанскиот, германскиот, другите јазици на моето школување, остана жив засекогаш бабиниот аманет од заборавениот турски јазик, бабината синтагма а kapi, во која како да беа содржани пораките на сите учени и недоучени јазици!

Тоа во основа е исто, но само малку покомплицирано!

Речиси и не постои соодветен термин за народност на другите јазици, другар Сојузен!

Избори од поезијата објавени на други јазици: - “Кавез” (на српски) “Графос”, Белград, 1979.

- “Kafazi” (на албански), “Рилиндија”, Приштина 1980.

Од првиот ден кога го запозна Хелвиг, и на Марија не ѝ пречеше тоа што зборуваше на друг јазик. Што е Германец.

Не беше лесно да се зборува на друг јазик.

Долго време незборувани, овие други јазици се пластеа во лавиринтот на нејзината потсвест.

Како што вели Дерида (5 стр. 26): ... différance нема никакво име во нашиот јазик.

Но ние веќе знаеме ако таа е неименлива, дека тоа не е привремено така, затоа што нашиот јазик сѐ уште не го пронашол или попримил ова име, или затоа што би требало да го пронајдеме во друг јазик, вон конечниот систем на нашиот сопствен јазик.

Не е тешко да се согледа проблемот што тоа го предизвикува.

А брат ѝ тукушто заминал на факултет во друг град, таму се запишал на нешто... што не знаеше да го каже на друг јазик освен на француски.

Се вели мајчиниот јазик никогаш не умира, останува длабоко во душата, колку и да се рластат други јазици врз него.

Веруваше дека кога се совладува границата со минување од еден во друг јазик, се совладува и границата помеѓу две земји, два народа.

Ќе се обидам да убедувам, без оглед дали ќе влијаам во мој прилоg во конечната пресуда, дека зборовите ми се појавуваат во свеста како вистински кодови на животот...

Верувајте, пред ,небескиот трибунал на моите предци, ќе се борам за правото на мојот алхемиски јазик на животот, составуван од балкански и други јазици, со сето искуство и на другите, се разбира не со цел да го релативизирам обвинението на ,небескиот трибунал, како и мојата невиност со цел да си ја спасам душата туку просто да кажам и да докажам дека не постои докрај чист јазик, како што не постои ниту ,чист народ, ,чиста религија, ,чиста нација.

И добро знам, во завршниот дел на обвинението и небеските ,руристи и земските ,патриоти, наспроти полиглотите кои се сметаат за лоши патриоти, со големо уживање и најчиста совест ќе ме осудат за моето упорно ,балканско мултијазичие, за сакатењето на јазиците на кои пишував.

За на крајот и сосем да исчезне од нив, и повеќе да не се врати никогаш, колку силно и да ја довикував само со нејзините зборови, кои ги немаше во ниту еден друг јазик!

Ете тој дел од татковиот јазик на душата сакав да го откријам во мојата балканска сага.

Условот за жителство во овој замок беше преведувањето на еден автор од француски јазик на својот мајчин или друг јазик.

Мојата Мајка, тихиот градинар на моите последни соништа, на нашата заедничка градина на тишината, идеше често и милозвучно ми зборуваше со зборови кои не постоеја во ниеден друг јазик, зборови на јазик на само нас двајцата.

И во животот што ми преостануваше на рланетата Земја, не можејќи да ја најдам Мајка во нејзиниот јазик, без сите нејзини зборови, кои не можат да се најдат во ниту еден друг јазик, јас упорно продолжив во нив да ја барам, можеби присутна само во заедничкиот јазик на животот...

Татко беше свесен дека според научните сознанија говорните јазици на Балканот беа поделени во три големи семејства: фино-угриското коешто беше претставено со унгарскиот јазик, фамилијата на турско-монголските јазици, во кој доминантен беше турскиот и на крајот сите други јазици кои $ припаѓаат на големата фамилија на индо-европски јазици.

И јас, со своето перо, како Сизиф, го барав среќниот излез од јазичните лавиринти на Балканот.

Готови се да ме осудат на најстрогата казна, повеќе никогаш да не пишувам, затоа што со своите постојни и измислени ,балканизми невозможни амалгами, свесно сум ги мешал балканските јазици, особено мајчиниот и другиот јазик на кој пишувам загрозувајќи ја нивната чистота.

Тие најчесто зборуваа на јазикот на тишината, кој требаше да се учи со поголем напор отколку друг јазик.

И од обете страни, и од страната на заштитниците на мајчиниот јазик и од страната на заштитниците на другите јазици на кој пишував, имаше загрижени за чистите јазици и за с друго што не може да биде докрај чисто!

Ќе се бранам, упорно ќе се бранам, односно упорно ќе тврдам дека пишував и на јазикот на другите зашто докрај му останав верен на почнувањето, на изворот на животот, според кодот на мајчиниот аманет, да трагам по нејзината порака само во јазикот на животот...

Меѓу другите ги владее германскиот, албанскиот, англискиот, арапскиот, шпанскиот, рускиот, јапонскиот и други јазици.

Во тој јазик се содржани сите други јазици.

Можеби тој исто така би ги ослободил литературните зналци од конструирања на именувања со цел да се слуша и мисли, не во смисла само на еден или друг јазик туку во онаа сива зона која сѐ уште нема граници, која е одвај видлива, која нема име и не е. превод: Жарко Трајаноски извор: Translation Studies 80 Margina #10 [1995] | okno.mk ЛОКАЛНА okno.mk | Margina #10 [1995] СЦЕНА 81 Повторно, истата состојба.

Преведувањето, за Дерида и Бенјамин, го бележи или “забележува” во смисла на “изразува” афинитетот на еден текст со другите јазици.

Во секој лингвистички систем во постојано делување се веќе неколку јазици - сите јазици содржат елементи од други јазици, исто така содржат и нестабилност, двозначност во нивните сопствени рамки.

Белезите, трагите, афинитетите кон другите јазици се симултано присутни со претставувањето на она на што текстот се однесува.

Нивните медиумски јазици ги заштитуваат од тоа да бидат изложени, заразени или оплодени од други јазици.

За да ја илустрираме важноста на јазикот во културната солидарност, го наведуваме примерот на Иранскиот шиитски ајатолах кој дава 5 милиони долари награда за “главата” на авторот Салман Ружди, заради неколку табуизирани зборови во еден роман објавен во далечната Англија.