ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

„Од онаму слегуваа шефовите на државите, а тука каде што сме ние сега, беа нашите останати поканети, преживеани логораши, нивни потомци, претставници на еврејските заедници од Америка и речиси од сите европски држави, нивните семејства.

„Да, еве, јас од името на солунската, Захариас Витал од името на атинската еврејска заедница и Давид Сиаки”.  „Кој е Давид Сиаки?“

На немилата ситуација, да не должам понатаму, ќе ѝ ставиме крај со вкупниот откуп за нивната слобода, што успеав да го издејствувам пред воените власти”, полн со ентузијазам им објаснува д-р Мертен на соговорниците од Координациониот управен одбор и претседателот на солунската еврејска заедницата Сабетај Салтиел.

„Тоа, молам!” се согласува Мертен, во внатрешниот дијалог што инаку често го води со себе.

Стариот учител се навали на наслонот од столицата и задоволно си ја погали бујната, пробелена брада. Тој копнееше по такви одговори.

А она за што треба да преговара - се фаќа Мертен за рачката на еврејската канцеларија местејќи ја срдечната, како што ја нарекува меѓу блиските, „филосемитска“ насмевка на лицето и молскавично рекапитулирајќи почна таа сабота на 11 јули 1942 на Плоштадот на слободата, во близината на пристаништето каде што од утринските часови се собраа над 9000 полнолетни мажи Евреи, а како часовите врвеа и еден сѐ поброен куп љубопитници, обични граѓани од сите возрасти, дами и госпоѓици и војници на отпуст, без задолжение во конкретниот зафат на кој тие 9000 души со часови, најнапред беа попишани, а потоа, терани да прават салта, да изведуваат глупави гиманстички вежби на врелото сонце, без заштита на главите, со бројни онесвестувања што на крајот го расипа првичниот весел впечаток и во присутните почна да создава непријатност и отпор...

„Да, но...“ „Кој друг говореше во таа пригода?“

Во тој миг Цви Корец длабоко во срцето почувствува дека судбината негова, на семејството, советот, заедницата, на целиот овој град, сѐ посилно се заплеткува во големо клопче што се намотува, се пласти и стега околу сите нив заедно од некоја огромна сила спрема којашто секој отпор е слаб, оттука и излишен.

Барем да ги земаше предвид нејзините совети.

Сепак, се натерува да се исправи, зашто средбата ја смета за особено важна.

„Така што вашата заедница би им ги плаќала надниците на тие работници.

Корец се сеќава како реб Апфелблум го пронижуваше со својот длабок и силовит поглед и откако доби нема и цврста потврда од својот поранешен ученик, му објасни дека презема тежок товар на плеќите, не само поради тоа што солунската еврејска заедница е една од најбројните, туку и дека не е сеедно еден ашкенаски Евреин да биде поглавар на најбројната сефардска заедница на светот.

Книгата, чија корица му се појавува пред затворените очи, била препечатена во 1726 за потребите на големата еврејска заедница во Амстердам.

Но, егзактно реконструира д-р Мертен, нашите власти во градот известуваат дека не постојат никакви нивни „различни врски”, дури ни учество во движењето на отпорот, не постои координација со италијанските сојузници по ова прашање, па сугерираа „ова непожелно малцинство” да се остави да биде десеткувано од гладот и студот...

Го обвинуваа за арогантност, нескромност, за неодмерено покажување во јавноста.

„Но, она што сакав да ти го кажам е дека ова што ти го правиш го гледаме сите ние, моето семејство и целата еврејска заедница на градов.

Како Шарло во црно-белите филмови, додека рамката на фотографијата се затвора во кружен црн ирис...  „Се вика Дитер Вислицени и има чин на капетан”, го известуваат првиот меѓу рабините и предводникот на солунската еврејска заедницата во неговата канцеларија, „и тука пристигна на 6. февруари.

Тоа е начин да се преживее, тие се сите тука свои на своето, тој е дојден и заглавен во туѓ град меѓу туѓи луѓе, во туѓа средина во која единствена смисла има да продолжи да ја држи функцијата, инаку е никој и ништо - се правдаше самиот пред себе си, а оној темен дел од желбите ќе се појавеше ненадејно од темните келари на неговата душа и ќе го потсетеше дека се лаже: „Не се прави наивен”, ќе се соочеше со себе си; неодамна самиот пред германските власти ја издејствува смената на Сабтај Салтиел, но и преземањето на неговата функција, стана и претседател на еврејската заедница на Солун.

„Што е Бне Брит?“ „Хуманитарна организација“. „Чија?“ „Па... јудејска“.

Д-р Максимилијан Мертен задоволно ја брише устата со салвета по обилниот појадок, не брзајќи да се сретне со оној снисходлив Евреин што моментно раководи со солунската еврејска заедница.

Слушајте, Бне Брит и масонеријата, тоа е сосем ирелевантно за нашите релации во она...“

Покрај главниот, февруар-мартовски Пурим, голем број еврејски заедници славеле и свои посебни пурими, како специфични денови врзани за спас на таа конкретна заедница.

За надниците на стручните работници се проценува дека до завршувањето на различните работи ќе бидат потребни од три до пет милијарди драхми.

И самиот ги имаше читано познатите упатства на битолскиот рабин Јосеф бен Давид Бен-Леви кој уште во 1502 година во Солун ја отпечати книгата со таканаречени респонси2 под наслов „Прашања и одговори”, упатства што се однесуваат на граѓанските, религиозните и духовните прашања и дилеми на еврејските заедници и кои до денес се земаат предвид во рабинските судови.

На сите нив, од друга страна не им беа доволни зафати, зафатите врзани за подобрувањето на политичкиот статус на еврејската заедница, ниту неговата прва, а така благородна иницијатива, за обезбедување домови за сиромашните членови на солунската заедница.

На крајот од таа средба пред Кајтл, Јодл и Рајнхард Хајдрих, Фирерот истакнал дека „тамошната голема еврејска заедница, со нејзините различни врски, претставува голем проблем”, по што издал и наредба за непосредно оддалечување на сите Евреи од Солун.

Сонувачот, след чудните механизми на сонот, чувствува како го облева задоволство.  Макс Мертен фрла поглед на календарот и констатира дека е 13 октомври 1942, па помислува дали баксузниот датум е добар за ефикасно отплеткување на крупниот јазол, пред три месеци врзан околу вратот на еврејската заедница.

„Тој ми даде поддршка во време на мојот втор преизбор за главен рабин и тоа кога советот на еврејската заедница ја повлекуваше својата...“

Работата дојде дотаму што ционистичките членови на Советот на еврејската заедница бараа оставка од главниот рабин, без да понудат образложение.

„Како?” - прашува снисходливо актуелниот претседател на еврејската заедница кој стои пред Координациониот управен одбор за социјалните работи, зајакнат со Д-р Цви Корец кој е сѐ уште повратник од Виена и личност без функција и уште дванаесет видни личности на солунската заедница.

За нашите детски денови, Ели”, одговори Карер.

„Бев уапсен со претседателот на солунската еврејска заедница Рафаел Ха Леви и со претседателот на Б’наи Б’рит, Јулес Тазартес.

Се почувствува побезбеден и што е најважно, се почувствува повторно важен.

Точно пред година дена, се сеќава Мертен, во центарлната команда самиот Фирер ги собра првите луѓе на рајхот и иднината на грчките Евреи беше определена, особено судбината на големата еврејска заедница на Солун.

Меѓутоа и покрај прогоните на христијанските мисионери и верници од страна на еврејската заедница и римската државна власт (Нерон, Трајан, Валериј и др.), во 313 со Миланскиот едикт за толеранција била гарантирана целосна слобода и еднаквост во вероисповед за христијаните, враќање на црковната сопственост и елиминирање на култовите на државата.