ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Така, останувајќи моја постојана творечка опсесија, не остварена, незавршена, непотполна, сиве овие изминати години, тоа ме возбудуваше и тревожеше како поет и човек, станувајќи и поетска и морална обврска што мора да се одболува и да се исполни.

И прашањето (условно) и одговорот (можен?), поврзани се со овие стихови, со овој циклус песни посветени на Кочо Рацин, со овој Реквием за него, започнат пред половина столетие но присутен во мислата и чувствувањето сиве изминати години, погледнуван само на мигови, со стрептеж, сѐ до овие зимски денови кога повторно осамна меѓу ракописите на мојата работна маса.

Штотуку комплетираните резултати за производство на сите видови артикли за широка потрошувачка покажуваат дека животниот стандард пораснал за не помалку од 20 отсто во текот на изминатава година.

Ема имаше висок степен на самосвест, таа знаеше дека беше почитувана од колегите и од надворешните соработници (дури и од оние кои постојано работеа против неа) затоа што покажа, низ сите изминати години, дека е жена со силен дух, тврда и непопустлива.

Беше на едно високо скеле, сега веќе ѕидар, а некаде во него, вкоренувана низ сите оние изминати години, долги, од неговото детство, почна да ги подава своите отровни повитки, една ужасна бездна, да се отвора и да се длаби пред неговиот поглед и да не му дава мира да се размавне и да работи, како што знаеше тој, како што работеа сите други мајстори, и во сонот опоменувајќи со длабочината на провалијата под него, ниеднаш не позволувајќи му да подзаборави, да си ја сочува онаа свикнатост со не.

И татко ми, сиот полн со гордост, бидејќи толку богато ја снабдил трпезата и за овој Божиќ, а можеби мислеше дека е побогата од било која измината година, судејќи по бројот на гостите што беа собрани кај нас, го дофати со дебелите прсти, најголемиот нож што го имавме дома и ја финишираше постапката околу черечењето на беспомошното јагненце, кое за среќа не беше сведок на настаните.

Ги испродаде сите работи. Накитот што ѝ го подаруваше Хелвиг во изминатите години.

Мајка ти во сите овие изминати години многу страдаше.

А подоцна, мислам последниве години, дури и ако увидела дека во пресметките згрешила можеби и било неудобно, или немала храброст одлуката што порано ја донела да ја измени а грешката да ја признае.

И тие околности можеле да повлијаат таа да се однесува онака како што се однесувала во сите изминати години.

Сега, по толку изминати години, кој ќе им го најде местото?

И сега, по многу изминати години, не без возбуда се потсетувам на тоа парче пченкарно лепче и го чувствувам мирисот, вкусот и наситката.

И сега, по толку изминати години, ми се чини, дека бесвесно баравме смрт, бесилка и три метри под ѕид и за тие кои нѐ водеа...

Сега, по толку изминати години, стоиме загледани во тие прозорски капаци зад кои поминавме седум месеци...

По многу изминати години, секогаш кога ќе видам црвени знамиња, црвени петокраки, црвени пионерски марами, се сеќавам на она партизанско црвено платно што пред мои очи се претвораше во знамиња, во петокраки со кои партизанските единици одеа во борба за слобода.

Тој раскажуваше, ние црвенеевме, а Берта Ауербах сигурно веќе имаше решено уште таа вечер да му каже на овој млад човек дека ја откажува нарачката за семејните портрети.

Тој таа вечер раскажуваше бесрамни нешта, кои се премолчуваа во секој дом и во секое друштво кое не припаѓаше на самото дно на општеството; дури и кога пријателите на Берта се обидуваа барем малку да го насочат разговорот на друга страна, па го прашуваа за тоа каде ги направил првите слики по нарачка, тој зборуваше како на петнаесет години во некоја јавна куќа насликал неколку актови на ѕидовите, а потоа раскажуваше што сѐ правел таму освен што сликал; го распрашуваа кого портретирал изминатите години, а тој ги набројуваше портретите на сопругите на месарите, банкарите, докторите и професорите, и помалку зборуваше за портретите, а повеќе за тоа што сѐ правел со портретираните.

А тој пат само со еден поглед може да се изврви...

Ги свртувам очите натаму, и што да видам: ја кренал Семјон раката над главата и го пипа стебленцето на лозата; потоа, бавно, со јаготките на прстите патува по сите кривини на дрвото, како да ги поминува низ најбавен ритам деновите и изминатите години кои само за неговите прсти оставиле траги на прачката на лозата; сето тоа го правеше токму онака како што постапи и син му, пред малку, додека ја пипаше истата прачка; некои невидливи чекори, стапка по стапка, бавни; и син му, како да настојува со прсти да го помине сиот оној пат што се издолжил по лозницата.

Се разбира, бев спремен да прифатам дека сето тоа што го рече за матежината и тешкотиите на изминатите години може да биде точно. Но и не мора!

Како да го доживуваше вистински настанот, по толку многу изминати години.

Како поинаку можеа да се толкуваат нејзините постапки во Татковата соба-библиотека по толку изминати години!

А зар сето тоа што се случуваше меѓу нив, во изминатите години, со родените и со спасените деца, но и со тие што не преживеаја, не беше љубов? Сигурно беше љубов.

Таа го чу како се искачува горе по скалилата, полека до поткровјето, во тоа правливо место на изминатите години, тоа црно место на костуми и реквизити и Времето, во светот одделен од овој долу.