Основна причина за ширење на револуционерните идеи меѓу македонскиот народ во целина и одделно меѓу македонската младина била економско-општествената и политичката криза што настанала во Европска Турција во последните децении од XIX век, чии манифестации најочевидни биле во Македонија.
„Солунските атентати 1903“
од Крсте Битоски
(2003)
Ако среќавањето пред тој јунски ден, во јануари на таа година, со пламените стихови на „Очи“ и „Љубов“ говорени од Ацо Шопов на конгресот на македонската младина во скопскиот офицерски дом беше сето во егзалтацијата и патосот на големото славје на слободата и во првата фасцинација со убавината на ослободениот македонски јазик, доживувањето на Рациновите елегични, чемерни стихови на болката и убавината на неговата Балада, се откриваше како трагично идентификација на самиот Рацин, во смртта, во онаа „кара смрт“, со непознатиот војник од една друга војна, - Големата, „световната“ - идентификација што ги исполнуваше и обединуваше луѓето во заедничка тага.
„Елегии за тебе“
од Матеја Матевски
(2009)
А само ден потоа, еден дел од силите на НОВ на Македонија стационирани во Скопје а потоа и во Штип, најотворено се спротиставија на учеството на македонските единици на Сремскиот фронт исфрлајки ја паролата “За Солун”.
„Џебна историја на македонскиот народ“
од Група автори
(2009)
На Конгресот се расправало за учеството на македонската младина во обновата на земјата и посебно за учеството во конечното ослободување на Југославија.
„Џебна историја на македонскиот народ“
од Група автори
(2009)