ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Одеше кон една добро позната куќа во која живееја неговите поранешни пријатели; две мали деца спиеја таму во иста соба, а во соседната спиеја родителите.

Забележа дека не оди кон гробот и неочекувано се насмевна.

По улиците се зададе мало дете. Облеката му беше искината.

Кога го купи првото стерео радио се радуваше како мало дете.

- Сакав да му се извинам, ама сега е доцна не може да ме чуе, продолжи да ми објаснува низ солзи. - Затоа се расплакав.

Сакаше да биде со нас. Да муабетиме. Се смееше.

Солзи се слеваа по неговото лице како на мало дете.

На креветот во дневната соба пред да падне во постела седеше врз гума за пливање како мало дете кое уште не проодело за да не се преврти на едната или на другата страна.

Кавгата настапи со првата лонг плеј плоча на Бело Дугме!

Се разбира, во Париз никогаш не може да се види само куче - тоа секогаш е со својот стопан, а помалите се носат в раце и се негуваат, како и малите деца.

Соколе се покорува како мало дете, сака да биде свој, а не може, има некаква безмилосна власт во оваа мала бела рака, што така меко го допира.

- Не одам, - се спротиви девојката. Но тој тогаш ја зашлака како што се шлака мало дете и таа сета потресена тргна горе.

Тој се притиснува на земјата, и му се чини дека не свири, ами како мало дете цица една јадра и слатка боска. Свири, гајдо, свири, тажи, душо.

На пример: Кога таткото ќе ги обезбеди издржувањето, статусот и заштитата на семејството, мајката може целосно да ги вложи своите сили во грижата за малото дете.

Затоа е неопходно училиштето да ги научи децата да мразат, а тоа да не изгледа така, зашто нашата култура не може да ја истрпи помислата дека мали деца можат да се мразат едни со други.

„Во американските забавишта и нижите одделенија на основните училишта” -пишува Хенри -”сведоци сме на трогателната капитулација на малите деца”.

Тогаш се враќам дома со букет од солзи, со боја на јоргован, и фрлам по пат една по една, како во приказните за малите деца.

Тој мислеше на своите шест мали деца и на жената, што ги остави само со едно кило пченкарно брашно и малку плашици...

Пашата не знаеше што му е помило - дали кога ги гледаше срните, како безгрижно си пасат или кога претрчуваа, како стрели, подгонети од ’ртките или пак кога го правеа последниот скок, по истрелот, и пискаа како мали деца. Сѐ го возбудуваше...

„Водичкава е лек“ - се присети на зборовите на деда си, што тој ги изговараше секогаш кога уште како мало дете го водеше на потокот да се мие.

Ги клукаш пациентите со седативи, како нашите баби малите деца со афион да не им плачат додека работат на нива, ги држиш успани како сенки, па одвреме-навреме ќе ги стресеш со некој електричен шок, божем да ги вратиш во стварноста - и тоа ти е целата терапија. Ветер и магла - таа психијатрија.

Ало, ало! Има мало дете внатре... Спасете го!..

Детото е едно од најдобрите мали деца а ѕвездата е вистинска небеска убавица. Детето се вика Златко.

И потем почна да ме моли; ме молеше како мало дете, целосно инфантилно; клечеше на колена пред мене, ми ги бакнуваше стапалата; рече дека бара само да му дозволам да ми го открие стомакот; дека ништо друго не бара и дека ме моли само на половина час „да му го позајмам стомакот“ (токму така рече, господин судија!); рече дека ми ветува дека воопшто нема да ме гибне со рацете; јас се смеев, оти предлогот беше луд; „Јан Лудвик“, му реков, „Ние сме возрасни. Какви ти се тие глупости?“

Тоа беше всушност моментот кога за првпат го изрази задоволството дека во нашиот поток нема пијавици.

Седеше и мавташе со нозете, како што го прават тоа малите деца; водата прскаше наоколу; но кога забележа дека сеуште ја гледам како да се збуни, и веројатно токму збунетоста беше причина да посака понешто и да ми објасни.

ГОРНОМААЛКАТА

Гукаат, а јас слушам! Ги дочекувам зината, дишам со тајните што ми ги принесуваат.

„Иван сум, Иван!“ Си ги замислував тие гласови како мали деца: уште не проодиле а шетаат лазејќи околу мене.

Фаерабенд и го забавува и го загрижува верувањето на некои физичари дека се приближуваат кон една „теорија на сешто“.

Фјодор е повторно мало дете.

„Нека си ги имаат своите верувања, ако тоа ги усреќува, но да им се вели на малите деца „Токму ова е вистината“, значи да се оди предалеку”.

Неговиот пријател сликар станува и му го отвара шифоњерот кој е преполн со банкноти од по 1000 ДМ.

- Зошто го отру? Тапо гледаше во мене со искокорени очи како да виѓава на мене нешто од кое се плашат малите деца.

Значи, строгиот сооднос меѓу жанровите на дискурсот, на чувствувањето, на изразувањето и на однесувањето, од една страна, и облиците на родот и на сексуалноста, од друга страна, веројатно ќе им биде на децата јасен и опиплив на едно инстинктивно, интуитивно, утробно ниво, дури и на мошне малите деца, а веројатно ќе биде формативен за нивните субјективитети, иако – како и повеќето возрасни во тој поглед – тие и понатаму се, главно, несвесни за тој сооднос и немаат никакви свесни и експлицитни начини да си ги артикулираат несозреаните перцепции и интуиции што ги произведува.

Затоа и било попусто што писателот Семјуел Дилејни – во обидот во 1977 година да си ја одгледува тригодишната ќерка во несексистичка средина во САД и очајувајќи што не можел да ѝ најде доволно сликовници со женски ликови во главните улоги – се нафатил да го менува со „бел коректор и со фломастер“ родот на животното јунак во некако андрогината сликовница што конечно ја избрал за да ѝ ја чита на малата.

Делумно токму преку таквите жанрови, најпосле, децата си ги пронаоѓаат сопствениот глас и сопствената личност, си наоѓаат пристап до субјективниот израз, се здобиваат со карактер.

Децата уште од рана возраст се изложени на жанровите на дискурсот, однесувањето и емоционалното изразување.

Отако ги изоравме и ги посеавме нивјето и ги посадивме градињето, тогаш пак дојдоа тие, кои ни ги собраа и големите и малите деца.

- Брзо, брзо, брзо, терај, терај, трчај, трчај брзо, не застанувај - се слушаа гласови кои беа надвикувани од луѓето од кои едни во трчаницата паѓаа, други ги прескокнуваа, ги газеа, се довикуваа и се бараа, се слушаше плач и врисок на мали деца и крикови на жени, рикање на говедата и блеење на овците.

Плаче како мало дете. Неговата мајка вади марамче, ги брише неговите солзи, а потоа и мрсулите кои потекуваат по неговите масивни мустаќи.

Прозорецот го врамуваше тој свет таму и ме издвојуваше во некој друг свет, од каде можев да се набљудувам.

Некои се бркаа како мали деца по тревата, други седеа на клупи и разговараа, трети се расправаа; некои стоеја сами, замислени, или засмеани, или расплакани, или рамнодушни.

„Не плачи, Фридрих… Не плачи,” му вели, а потоа одново го фаќа за рака, и го поведува натаму по паркот.

Ноќта како мало дете ми умре во рацеве.

Пилотите исто така беа изземени, откако една климактерична жена предизвика катастрофа намерно удирајќи во зградата на љубовницата на нејзиниот сопруг, ул. 254, влез 3, стан 46, од лифтот одма лево, како одмазда за тоа што тој, сопругот, ѝ купил на љубовницата правосмукалка на вода со ХП филтер, а неа, со три мали деца и долговлакнест териер, не.

„Па зашто вие овде легнавте?“, го праша надмениот женски глас.

Значи, тргнав послушно, ко мало дете по брат ми.

„Ме легнаа, ме легнаа мене сопругата и малите деца, не легнав јас самиот. Таинство на смртта!

Малите деца сега мошне умесно учат да си ги имитираат родителите, и ако не им се попречува таа пријатна вежба, со текот на времето може да се очекува од тоа дете да израсне забавен за општеството млад човек; таквите деца обично имаат нестрашлив дух и на петнаесет години веќе се во состојба да си го претепаат таткото или да го протераат од дома.

Стоев збунет како мало дете и со погледот побарав спас од брат ми, но тој, баш тогаш, со сета страст и дрчност се нафрли врз слаткото од дуњи што на убавата тафта му го принесе домаќинката.

На тој начин, штом одбереш еден автор за свој љубимец, толку повеќе чест ќе имаш, особено ако тој е странски, напаѓај ги другите и зборувај само за него, припишувај му ги оние грешки, што тој ги нема, додавај му ги оние одлики, кои тој никогаш ниту ги имал: нема ништо попривлечно од глетката на двајца млади, како спорат за своите автори, кои не ги читале; мене честопати ми се случуваше да бидам сведок како епиграмите на Русо ги победуваа “Ноќите” на Јунг, а победата секогаш остануваше на страната на младиот човек чие грло е поздраво.

Нашите мали деца, сега големи луѓе, мезат на масата и пијат кавадаречка ж’та, па нормално стануваат сè погласни и погласни, па ќе побараат и музика, па и ќе запеат.

Посветена на мене и на сите оние што како мали деца се радуваат заедно со мене на мојата среќа или несреќа.

И заминуваш со нив и, додека твоето мало дете со нивното, исто така, мало дете се штипат од радост дека на одмор ќе се заедно, ти стануваш свесна дека победата е извојувана.

„А, за пушењето?“, како мало дете го прашувам, божем не знам.

Претставата ја слушаше и некој кој во секој момент можеше да притрча и да ми се најде, ама уживаше исто како и јас, дури и повеќе, а буричкаше во карпите како мало дете што собира каменчиња.

Да пуштиш мало дете со поголема банкнота в продавница беше ризик од повисок ред.

Ами и малите деца знаат кој месеци сет поарни.

- Ај да си благосоена - и рекле месеците, - и змијулчиња да вадиш од уста на секое прогооруање!

Се разбира, за кум го одбрале пред да му тргне колата прудолу, а јас, јас по нивна желба сум му кум на едно мало дете кое сега, откако ме сметаат за црна овца, со страв го држат што подалеку од мене.

Стрико ми Ото многу знаеше: немаше област за која не беше добро поткован: социологија, литература, музика, архитектура, за сѐ: и навистина: знаеше сѐ и сешто.

Поправен дом во кој како мали деца учиме.

Сети се, ах, ти мало дете, на таа полјанка мека вирна Потече малку чиста, свежа вода...

- Мортенија е измислена во прикаска за мали деца, - реков, со надеж дека ќе се извлечам.

Кога ќе се збогатиме, не ќе ја влечеме крцкавава кола како досега.

Гледајќи ја Мајка како го зема во прегратка и другото мало дете, тој тивко изусти: Јас не знаев дека ти го имаш вистинскиот клуч!

Со текот на времето куќата крај реката близу Дрвеното, односно Еврејското мовче крај десниот брег на реката ни стануваше цел свет.

p.s. На асфалтот цртаме сонца, како мали деца... место кредички во боја сликаме со нашите страсти.

Домарот Милија Митровиќ се зачуди кога ме виде без Бешир, а неговата сопруга Надица, со двете мали деца крај себе, скришум се прекрсти кога ме виде!

Баба ми си рекла – зар е можно на Мила нешто такво да ѝ падне на ум, толку мало дете?

Гледа две мали деца седат на мајчиниот гроб и плачат.

Тие имаа само црни стада, а убави бели жени облечени во убави алишта, сѐ рачно изработени, косите собрани во пунџи, до нив малите деца и ги водеа коњите покриени со тие нивни познати јамболии.

Ние децата ќе отрчавме да видиме дали носи мали деца.

Една средовечна жена можеби Еврејка седеше во чамецот со мало дете од околу три години во рацете.

Малото дете врескаше од страв и ја криеше главата во нејзините гради како да се обидуваше да се закопа во неа, а жената ги ставила своите раце околу него и го смируваше иако и самата беше модра од страв, за сето време покривајќи го колку што е можно повеќе како да мислеше дека нејзините раце можат да ги одбијат куршумите од него.

Една млада жена скокна од под една настрешница неколку чекори пред Винстон, грабна едно мало дете што си играше во баричката, го замота утарето околу него и скокна повторно назад и сето тоа во едно единствено движење.

Со целата своја појава тој наликуваше на мало дете што израснало крупно, па иако го носеше задолжителниот комбинезон, беше речиси неможно да не се мисли на него како да е облечен во синиот шорц, сивата кошула и црвената шамија на Шпионите.

Ти беше задоволство да играш со автоматите, се радуваше како мало дете.

Па, како мало дете со децата жалеше што се заврши тој ден.

Ти во Дизниленд се радуваше како мало дете и трчаше со децата наоколу да стигнеш сè и да ги видиш разните атракции.

Со толку мало дете...

Контролорите, гледајќи ја забрзаната жена со мало дете во прегратката, помислија дека таа доцни на авионот.

Очигледно, не беше вообичаено во оваа нејзина просторија да доаѓаат луѓе со мали деца.

Со мало дете. Без маж. Без работа. Без пари...

И кај може мало дете сето тоа да го разбере?...

Секретарката гледаше по Марија и нејзиното мало дете, кои си заминуваа, со големо олеснување.

Мусо-ага, водачот, како мало дете беше ги шетал со мајка си сите овие села по работа – со решета и сита – та убаво беше ги запомнил, и патиштата, и обичаите по селата.

И намисли тоа да го стори со стотина, или барем со петшеесет мали деца христијанчиња, кои ќе стапат во служба кај султанот како јаничари.

Стојан ја понесе како мало дете и излезе низ вратата, a no него другите осум души, без да се обѕрнат назад да видат што стана со кадијата, Сефедина, Ајша и каданите.

Па јас сум како мало дете.

ЉУБА: Ох, ти си сосем како она мало дете од “Шумскиот цар”.

На Велигден рано в црква одат само старците, стариците, мали деца, момчиња што си дошле од овци, од говеда и моми што сакаат да се причестат.

Тоа е позната стара работа превркнам — препукнам прегач — особена унечка со телови прегос — денот после венчањето кога се пие блага ракија предотина — прежда преѕалувам — претерувам во нешто пресек —ѓутуре (спаилакот се зема ѓутуре без да се бројат снопјето) прид — пари за невестата без кои во Мариово не ја даваат родителите девојката прикрепник — мажот ми (мојот прикрепник) принова — новородено дете припрто — кусо време проведи ме (од кучката) — одбрани ме провирач — камен со дупка преку која се провираат болни и бездетни жени проводија — подарок во пари на невеста и мало дете пролетнина — пролетни посеви промрткам — не се согласувам, си пишманам проскомидија — дел од црквената литургија прочврча (сланината) — се испржи пцалт — црквен пеач пувка — врста печурка, габа која е мека и пувка кога ќе ја стегнеш со прстите пупулче — младо девојче, пупуљак пупурник — кржлаво дете, рахитично пурде — име на машко дете дури да го крстат пуст — ничии, без стопан.

Толку ѝ се намиле ова дете. А Крчо пак, инстинктивно ја почувствува оваа љубов на старата и само се умилкуваше околу неа како маче околу мало дете.

— И го грабна да му ја стиска раката и да се радува како мало дете на црвено јајце.

Таман го досекол, Митра, како мало дете, рипна од столчето и ѝ вели на Доста: — „најстина ќе го печа дробот од петелот.

Не може да ја држи, не може да ја пушти. И почна да ја гали како мало дете по косата, по образите, по вратот.

17. Намерно не ви кажав а ќе ви кажам оти од вас ништо не кријам Дека се случуваше понекогаш да се состават некои парченца Од моите соништа од циклусот за пропаднатите империи И тогаш ќе го видев Цезар како ’рчи Ако не знаевте Цезар се брои како голем светски ’ркач А неговата љубовница Сервилија Цепонис мајката на Брут После ноќното следување бегала во соседната просторија Знаејќи дека Божјиот син спие гласно И дека молежливото опоменување ’рчиш Цезаре не помага И ќе го видев Цезар како плаче како мало дете Кога ќе се разбуди испотен и сам Плаче ту за малку мајчинска нежност ту за капка врело млеко од кобила

10. И малите деца знаат дека се сонува и на исток и на запад И дека тие соништа напати галежно се допираат И си шепотат нешто што нема никаква врска со јавето Оти во јавето нема источно-западни галежни допири Има купишта лажни насмевки на недоветни главатари Заскитани и којзнае како стасани на врвоите на власта Лебдечки главатари со прилично празни глави Кои служат како очевидна потврда Дека некој може да стаса на врвот без да се искачува Главатари тапкароши на евтини прирачници по светска демократија Главатари кои се најочигледен историски доказ Дека она што поминало не се враќа Зашто ако беше поинаку сетики ќе се најдеше некој Кој барем од далеку ќе заличеше на Рузвелт Черчил или Сталин А зошто не на Тито или Де Гол Море викајте вие што сакате Ама ќе да беше во право оној Маркс од пабот Спанниардс Инн во Лондон Кога еднаш рече дека историјата се повторувала како фарса И викајте вие што сакате Ама од секој руски и американски вселенски брод Со голо око може да се види дека источните сонови Некако поинаку лебдат од западните За кои на исток велат дека емпириски утврдиле Дека воопшто немаат никаква сонувачка специфична тежина Толку што биле сурови реалисти западните сонувачи Источните сонувачи многу сакаат да си ги фарбаат соновите во разни бои И секој знае дека на најстраствените сонови им личи црвената боја

Сите мали деца сакаат Пајо или Шрек или барем Скуби Ду, само син му на Родољуб сака Спајдермен!

Родителите му умреа од чумата, а него, како мало дете, го зедоа да го одгледуваат неговите роднини, кои бегајќи од чумата се населија на бачилото во планината, и каде тој кога поодрасна чуваше овци.

Често кога ќе го чуеше татка си да плаче како мало дете и да моли за ракија, нему срцето му се нажалуваше, солзи му идеа.

Бара многу работа, многу негување, вајвење како мало дете, штитење од болести, од разни марази... - отпивна отец Иларион и рече: - Тој е првиот пијалок што е јавен на земјата. И првиот лек.

А тогаш... ... Нивниот заеднички пат ги одвлече в село да видат неуредени куќи со црни стреи;запуштени и накривени ѕидишта; недоверливи ситнооки прозорци, - врз нив гнили штици, матни стакла, поцрнети стари календари; потоа: нечисти и нерамни сокаци низ кои се влечеа звуци и мириси, предчувствувани претстави за недогорени суви дрвја, кочини, мали деца, катран; расфрлани мртви предмети, ненужни и запуштени - накривени коли, одамна почнати, недоплетени огради, корита, алат; куп сонливи куќиња, кокошки, деца.

Само малите деца безгрижно играа по гумната, правеа кошарници, играа „бинек и бишка“.

Нели е лајно? - Сигурно. Огромно лајно. Со стап да не го прескокнеш - се согласив со неа.

Знам, вие ќе речете дека љубопитствата од ваков вид во овие установи не се пожелни; Знам, знам, се согласувам; но треба да сфатите дека не сум јас тој што прашува туку прашува едно мало дете; Знаете, тој ваш шеф, Бунде, или не знам што точно ви се паѓа, нас, децата од нашата улица, нè качи во градската кула и тоа дури на третиот кат!

Како да е некоја голема среќа мајката сама да се снаоѓа со мало дете.

Само за да ни ја покажел неговата машка гордост.

Ве собрав денес овде за да го прекинеме тој ланец на порази и да видиме што понатаму.

-Дојдоа и пак нè растераа како мали деца.

Не измислувај, Анатолиј, му рекла Рајна, не сум мало дете.

„Мислиш вистински дека навредив некого?“, ме прашува таа и ме гледа како малите деца кога ќе го сторат она лошто а се прават дека ништо не се случило.

За Велигден ќе донеле женски обувки, ама зимски.

Тоа се приказни, Семјон, приказни за мали деца!

Само ветуваат. Како да сме мали деца.

Насмевката ѝ вели: „Што беше тоа? На кого се жалиш? Зошто?“

Галебите жално пискаа над нас како мали деца кога плачат и срцето ни го корнеа.

Време е и на малите деца да им се покаже дека рицарот се мери по оптегнатата стрела и по секавичното слекување на волнени оклопи.

Нејзините сонливи очи одеднаш се ококорија.

Нејзините две мали деца - моите други братучеди, исто така машко и женско - се тискаа зад неа и се обидуваа со љубопитните очиња да ме измеркаат отаде нејзините грамадни раце.

Бизнисмените немаат време, женетите имаат обврски (мали деца и големи проблеми, лоши сопруги и магнет папучи).

Но најстрашното за нас, малите деца, беше фактот што чудовиштето-граница се криело длабоко во езерската вода и никогаш никој не го видел.

Можеби е и разбирливо во немирното време во кое живеете да преовладала расеаноста во мигот кога сте ја пишувале бројката на факсот.

Сцената со козичката која не може да влезе во автобусот со кој се евакуира семејството од родното место, пред рлачот на малите деца, кои како да се разделуваат од вистински член на семејството, можеби е сама по себе метафора на трагизмот на човекот на овие балкански пространства, на трагичното чувствување на судбината...

Зошто цел живот да го браните вашиот опус како мало дете. Тоа е овде права зараза.

А и едно мало дете ѝ додева.

Која ти е жената, ќе ме подбидуваат, вели, а јас ќе им речам: една вдовица со мало дете.

Се отворило некакво одделение за мали деца без родители.

Инаку, девојката имаше мало дете и беше разведена со мажот ѝ.

Бевме како некои мали деца кои постојано си одат на гости еден кај друг за да играат нинтендо или да ја пишуваат домашната за утрешниот училишен ден.

Бевме како мали деца.

Еее, уште само тоа ми требаше, си помислив, како сега да ја смирам? Дена сè погласно и погласно плачеше.

А и пари не носевме со себе за да свртиме едно кругче со автомобилчињата, па така немаше што да се размислува.

Разбрав, си реков помирливо во себе, и уште си реков – овие поим немаат како се постапува со мали деца, а ми се прават многу умни.

Тие копилиња со мали деца ќе се прават Џекови, а?

Но немав избор, па се помирив и ги послушав, тајно решавајќи страшните приказни да ги одложам до Маврово, за некое време кога насамо ќе останам со Дена.

Ем нема богами.

И во градинка учителката еднаш ни читаше една приказна за нив – тивко прошепоти и почна да плаче. – Тие ги грабаат малите деца и ги носат далеку од родителите – плачеше таа.

Отидовме до Луна паркот. Се растрчале мали деца, пискотници и врискотници на сите страни, глава да те заболи!

Да ми кажеше пак некој дека мали деца, како мене и помали од мене, седат пред тие дрвени справишта што Игбал ги нарече разбои и чепкаат со прстињата по цел ден, не ќе можев да поверувам.