ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

47. Јас сум еднаш уверен оти во мојата постапка нема ништо предавничко: 1/ оти мислите, не само на приватни лица како мене, но и на сите Македонци од бојното поле и од Бугарија, и мислите, барањата и предлозите на целиот бугарски народ и на бугарската влада не се во состојба да ги изменат погледите на големите сили и на Русија врз потребите на македонскиот народ; 2/ сите усилби понатаму одвај ли ќе го променат поведението на државите по нашето прашање.

Но најинтересен е г. Станчев, едно, како приватно лице, друго, како дипломат и, трето, како дипломат на најважното за Бугарија од сите дипломатски места.

Вовед Како простор што е достапен – барем номинално – на сите граѓани да уживаат во него и да го користат, јавниот простор е локација каде што се формира и претставува општествениот идентитет, сцена на која се одигруваат општествените практики, а во неговото пошироко значење на „јавна сфера“ тоа е место каде што „јавноста“ се организира, претставува и замислува.

Темелното проучување од страна на просветлената и граѓански настроена јавност вклучена 93 Simone Chambers, “The Politics of Critical Theory” in The Cambridge Companion to Critical Theory, ed. Fred Rush (Cambridge: Cambridge University Press, 2004), 230. 83 во јавна критичка дебата станува тест за рационалноста и правото: „Бидејќи критичката јавна дебата на приватните лица уверливо тврдеше дека е во природата на непринудното истражување за она што е истовремено точно и правично, легислативата којшто можеше да се повика на јавното мислење затоа не можеше експлицитно да се смета за доминација“.

Исто така, во ова сфаќање на буржоаската јавна сфера како јавност на приватни лица кои се здружуваат за да дебатираат за прашања во врска со државната власт над нив, приватната сфера (вклучувајќи го и семејството) се постулира како сфера на слободата која треба да се брани против државната доминација.

Она што е уникатно според Хабермас е медиумот на оваа политичка конфронтација, односно јавното расудување: „Буржоаската јавна сфера може да се сфати пред сѐ како сфера каде приватните лица се здружуваат во јавност; тие наскоро тврдеа дека јавната сфера регулира одозгора наспроти самите јавни власти, за да ги вклучи во дебата во врска со општите правила кои ги раководат односите во основа приватизираната но јавно релевантна сфера на стокова размена и општествен труд.

Областите од општествениот живот за кои претходно не се зборувало, па дури не се ни проблематизирале, сега се ставаат на јавна дебата.

Истото може да се каже и за сродната идеја на филозофот Јирген Хабермас за јавната сфера („сферата каде приватните лица се здружуваат во јавност“ 80).

Принципот на јавност е принцип на јавни информации, што обезбедува демократска контрола врз активностите на државата.

Од друга страна, агората е многу тесно дефинирана како специфична форма на простор што се користи колективно, бидејќи во античка Грција политичките права биле ограничени на многу тесна имотна општествена класа („слободни граѓани“) – на тој начин исклучувајќи ги жените, децата, робовите и странските жители.

Идеално замислен како место на непосредна интеракција и политички дискурс меѓу приватни лица, тој истовремено е и место на исклучување и бришење, место не само за општествени средби туку и за политички протести, место на доминација но и на отпор.

Зголемената комуникација, учество и рационална критичка дебата за вредностите и нормите кога се прави реконструкција на општеството Хабермас ги смета за лек против „патологиите на животниот свет“. 102 Simone Chambers, “The Politics of Critical Theory” in The Cam- bridge Companion to Critical Theory, ed. Fred Rush (Cambridge: Cambridge University Press, 2004), 232. 103 Stiven Best Daglas Kelner, Postmoderna teorija (Skopje: Kultura, 1996), 340. 90 Хабермасовата мошне влијателна дисекција на капиталистичката модерна во процесот на нејзина транзиција од либерален капитализам кон социјална држава може да се проблематизира на повеќе основи.

Сепак, Хабермасовото песимистичко гледиште за дегенеративната трансформација на јавната сфера не ги зема предвид овие опозициски јавни сфери, како што се сифражетките, движењето за граѓански права, итн. 105

Како прво, неговата идеја за буржоаската јавна сфера, како форум на рационална критичка дебата за јавните прашања во која учествуваат приватни лица кои во своите одлуки се водат првенствено од аргументите а не од статусот или традицијата, е повеќе нормативен идеал одошто реалност.

94 Историски гледано, буржоаската јавна сфера претставува барање од страна на приватните лица за јавен простор како инструмент за практицирање контрола врз апсолутната моќ на монархот.

III. Одредуваме католичката, апостолската и римската вера повторно да биде воведена и воспоставена во сите краишта и места на нашето кралство и земјите што ни се нам покорни, каде што беше нејзиното делување прекинато, и затоа така мирно и слободно ќе се изразува без каква и да е тешкотија или пречка... okno.mk | Margina #32-33 [1996] 94 (...)

II. Им забрануваме на сите наши поданици без оглед на нивната положба или професија да го оживуваат споменот, да се напаѓаат, да се навредуваат, да се караат и да се предизвикуваат еден со друг со префрлања во однос на она што се случило, без оглед на причината или околоностите, да се расправаат, да се оспоруваат, караат, засрамуваат или навредуваат со дејства или со зборови; нека се совладаат и нека живеат заедно како браќа, пријатели и сограѓани, а кршителите ќе бидат казнети како кршители на мирот и нарушувачи на јавниот ред.

И на нашите највисоки државни тужители, ниту на кое и да е друго јавно или приватно лице тоа нема да им биде возможно или дозволено, кога и да е или во каква и да е прилика тоа да се спомнува, обвинува или прогонува на кој и да е суд или судска власт.