ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Содружниците можат да ја донесат одлуката за зголемување на основната главнина само по усвојување на годишната сметка, според којашто друштвото нема тековни и непокриени загуби од претходните години, и по усвојувањето на извештајот на овластен ревизор со којшто се потврдуваат фактите во годишната сметка (чл. 258, ст.2sq од ЗТД). 4.  Основач на трговско друштво е секое [физичко или правно / домашно или странско] лице – кое, заради основање трговско друштво, потпишало договор за друштвото, статут, односно изјава за основање ДООЕЛ (чл. 3, ст.1, ал.37 од ЗТД).

Подружницата нема својство на правно лице.

Учеството на странско лице во новоосновано и во постојно трговско друштво не е ограничено, освен ако со друг закон поинаку не е определено.

6.  Трговското друштво може да врши дејности и работи од предметот на работење на друштвото надвор од седиштето преку една или повеќе подружници.

Архивскиот број под кој е заведен предметот во Основниот суд Скопје I – Скопје е: XIV П.бр. 2264/00.

На странските вложувачи им се гарантира правото на слободно изнесување на вложениот капитал и добивката.

Подружницата престанува ако надлежниот орган на трговското друштво што ја организирал донесе одлука за престанување на подружницата или ако трговското друштво престане да постои.

Судијката (В.Србинова), во јуни 1996, донесе Пресуда со која делумно го усвои тужбеното барање и ги задолжи тужените да ги исплатат неисплатените плати и придонеси за седум месеци, во вкупен износ од 29.266 МКД (480 ЕУР) – зголемени за затезната камата, како и да го впише овој временски период во работната книшка на Јаневски.

Подружницата може да ги врши сите дејности од предметот на работење на друштвото.

Трговското друштво, секоја година, составува и објавува консолидирана годишна сметка и консолидирани финансиски извештаи – ако има превладувачко влијание во едно или повеќе друштва (чл. 504, ст.1 од ЗТД).

Кај овој атипичен договор, кој се очекува да се применува за директорските функции кај работодавачот, зачудува оставената законска можност за поинакво регулирање на меѓусебните права и обврски, меѓу другото и во делот на плаќањето, што остава простор за неоправдано привилегирана позиција на менаџерите во однос на другите вработени во истото трговско друштво – како, на пример, преку делењето превисоки „бонуси“, дури и во услови на загуба и лошо менаџирање што, впрочем, беше случај и во високоразвиените западни земји за време на последната Светска економска криза (2008-2010).

Исто така, во декември 2008, испраќа и известување до Хелсиншкиот комитет за човекови права; како и писмо до Агенцијата за вработување на РМ, со цел да ги информира тамошните служби за „валканите игри на директорката“.

За спорот никогаш не се обрати, ниту пак побара помош од правната служба на СОНК. 64 Бидејќи неговите писма и барања упорно беа игнорирани –  Митревски, во текот на месец јануари 2007, конечно покренува судски спор за враќање на работа пред надлежениот Основен суд – Битола.

Но, по оваа, само навидум добиена битка – следуваше уште едно разочарување.

Подружницата работи под фирмата на трговското друштво што ја организирало, во која задолжително се наведува нејзиното седиште и зборот „подружница“ може кон фирмата на друштвото да додаде и свој назив.

Трговското друштво со странско учество ги има сите права и обврски, како и ТД без странско учество – освен во случаите определени со закон (чл. 30, ЗТД).

Целиот судски спор заврши во полза на Јаневски.

Обезвреднетата фабрика, некогашен гигант и бисер на велешката индустрија, беше продаден за смешна сума на трговското друштво „Керамика Нова“ ДООЕЛ.

Содружник, односно акционер може да биде и секое странско лице.

Страни на овој договорот се рабо- тодавачот и работникот (чл. 16, ЗРО). 3.  По осамостојувањето на РМ, со носењето на првиот македон- ски ЗТД (1996) – беше дерогиран терминот „претпријатие“, воведен со поранешниот сојузен Закон за претпријатија (1988) и се воведе само генеричкиoт термин „трговски друштва“ – во сите негови за- конски форми (ЈТД, КД, КДА, АД, ДОО).

251 По неуспешните обиди, преку манипулации, лажни ветувања и заплашувања, да го скрши штрајкот, но и по добивањето медиумски публицитет на случајот од неколку локални и национални весници, радија и телевизии – Владата на РМ реши да го раскине договорот за приватизација на оваа компанија, склучен со австрискиот инвеститор [кого и кривично го гонеше и за кого распиша меѓународна потерница] 3 – поради последователно неуплаќање на повеќе рати од истиот и непочитување на предвидената динамика за инвестирање.

Од работењето на подружницата, права и обврски стекнува трговското друштво.

10.  Како средства на извршување заради остварување на парично побарување се користат следниве законски инструменти на присил- на наплата: продажба на подвижни предмети [res mobiles], продажба на недвижности [res immobiles], продажба на хартии од вредност и удели во трговски друштва, пренос на парично побарување, прет­ ворање во пари на други имотни права и пренос на средства што се водат на сметката кај носител на платен промет – согласно со прописите за платен промет (чл. 23, ЗИ).

Ова големо акционерско друштво, со прилично сложена структура и внатрешна организација, во своја сопственост има уште десет други трговски друштва – меѓу кои и „Охис Пласт М“ ДООЕЛ – Скопје, кадешто конкретно работеше и X.Џ и каде имаше околу 300 вработени.

Основачот слободно ја избира формата на трговското друштво, освен ако со закон поинаку не е определено (чл. 20, ЗТД).

Работоводниот орган [менаџер], правата и обврските од работен однос, за времето додека е именуван, односно избран на таа должност, ги остварува кај работодавачот кај кого е именуван, односно избран – според одредбите на овој закон и друг закон, колективен договор и договорот за вработување (чл. 55, ЗРО).

Правата стекнати врз основа на вложениот капитал не можат да се намалуваат со закон или друг пропис (чл. 59, УРМ).

Но, да биде иронијата поголема, пресудата не можеше да се изврши, првенствено поради должината на судскиот спор – кој траеше речиси две години, а за кое време газдата го ликвидираше трговското друштво „Јасмина“.

Договорот за вработување се склучува во писмена форма и се чува во работните простории на работодавачот каде што работи работникот, а примерок од склучениот договор му се врачува на работникот – и тоа на денот на потпишувањето (чл. 15, ЗРО).

Но, од оваа несреќно формулирана одредба се гледа дека ингеренцијата за определување на висината на регресот се делегира на пониско ниво [со грански колективен договор], а такви во РМ се склучени многу малку.

Во одлуката за организирање подружница се наведуваат фирмата и седиштето на основачот, предметот на работење на трговското друштво и на под- ружницата, шифрата и називот на одделот и групата на дејностите според НКД и лицата во подружницата овластени за застапување на друштвото.

Во оваа фабрика, која е најпозната по производството на прашоци и детергенти, беа вработени околу 1.500 работници, а Х. Џ. пред настанување на подолуопишаниот спор имаше работен стаж од 26 години во истото друштво.

2.  Акционерското друштво е трговско друштво во кое акционерите учествуваат со влогови во основната главнина, којашто е поделена на акции.

Откако дознаваат за ова, раководните структури во НУЦК, исто како и претходно, остануваат сосем рамнодушни но, во одговорот на тужбата, тие се повикуваат на тоа дека немаат пасивна легитимација т.е. не можат да бидат тужени,8 затоа што Министерството за култура како потписник на договорот за закуп или, пак, трговското друштво С. Р. С. ДОО како последен работодавач во конкретниот случај, а не НУЦК, е всушност оној кој треба да биде тужен [т.н. приговор за res inter alios acta].

Организирањето и бришењето на подружницата се забележува во регистарската влошка во којашто е запишано трговското друштво.

Имено, таа од свои блиски луѓе, дозна дека новата директорка, наводно, имала намера да ја премести Зефиќ од јавната администрација во стопанската единица, која функционира како трговско друштво во рамките на затворот и не е буџетски покриена – што, за среќа, не ѝ успеа.

27 Со носењето на Законот за трговски друштва (1996) се дерогираше терминот „претпријатие“, кој согласно со интерната правна терминологија не треба да се употребува во нашето позитивно право.

“ 31 Кога трговското друштво, поради пренесувањето престанува да постои, телото кое одлучува за поделбата утврдува кое од новите основани трговски друштва ги презема правата и обврските од работните односи кај претходниот работодавач, како и кое трговско друштво е должно за исполнување на правата на вработените и кое трговско друштво ги побарува правата во име на трговското друштво кое престанало да постои.

Оваа обврска се однесува само на оние трговски друштва кои имаат над 50 работници26 и установи со над 20 вработени.

Според Законот за трговските друштва од 1996 година, вработените имаат право на учество во управувањето во три видови претпријатија: •  акционерски друштва со едностепен систем на управување т.е. само со Одбор на директори (чл. 303, 305 и 306); •  акционерски друштва со двостепен систем на управување т.е. со Управен одбор и Надзорен одбор (чл. 334, 335 и 336); •  друштва во државна сопственост (чл. 666).

Останатите две измени и дополнувања на Законот за трговските друштва од 2004 година не содржат промени во поглед на работничките права.

5.  Уделот во друштвото, согласно дефиницијата во Законот за трговските друштва (Сл. весник на РМ, 28/2004), претставува севкупност на права и обврски кои содружникот ги стекнува врз основа на влогот во основната главнина во јавното трговско друштво, командитното друштво и друштвото со ограничена одговорност, при што секој содружник има еден удел кој не може да биде претставен во хартија од вредност.

•  2007: поместување на можноста вработените да се стекнат со акции бесплатно или по повластена цена да важи од 2012 година (Закон за трговските друштва); •  2008: намалување на законски гарантираниот годишен одмор (Закон за работни односи);

е) договор за вработување деловни лица (т.н. менаџерски договор – чл. 54, ЗРО/05) – кај овој посебен договор, кој се очекува да се применува за т.н. работоводни органи, односно за директорските функции кај работодавачот, зачудува оставената законска можност за поинакво регулирање на меѓусебните права и обврски, меѓу другото и во делот на плаќањето, што остава простор за неоправдано привилегирана позиција на менаџерите во однос на другите вработени во истото трговско друштво – како, на пример, преку делењето превисоки „бонуси“ дури и во услови на загуба и лошо менаџирање, што, впрочем, беше случај и во високоразвиените западни земји за време на последната светска економска криза;

Во услови кога нашата економија беше, и сѐ уште е, во длабока криза и многу трговски друштва се затвораат, круцијален проблем претставува прашањето: што да се прави со работниците од компаниите што се пред затворање?

Наместо тоа, Македонското собрание ја уреди оваа материја преку Законот за трговски друштва и Законот за јавни претпријатија на начин што значително заостанува зад нејзината уставна основа.

Донесувањето на првиот Закон за трговски друштва од гледна точка на правата на работниците значеше и регулирање на правото на работниците на учество во управувањето.

Ова е случај од праксата на АВРМ – Центар за вработување Велес, и тоа во повеќе приватни трговски друштва кои, поради економската криза во 2009, беа „принудени“ да ги отпуштат своите вработени.

4.  Закони за изменување и дополнување на Законот за трговските друштва од 2004 година, Сл. весник на РМ – 84/05, 25/07 и 87/08. 158 учество во одлучувањето. Оваа одредба во Уставот на Република Македонија има посебна тежина, бидејќи само уште во неколку европски земји (Италија, Норвешка, Холандија, Португалија, Словенија и Хрватска) ова право има статус на уставно право. 

Од осамостојувањето на Република Македонија до денес се донесени три закони за трговските друштва, во 1996, 2002 и 2004 година, 1 со тоа што вториот никогаш не стапи на сила.  2 Законот од 1996 година има претрпено дури 13 промени, 3 додека законот од 2004 година досега претрпел 3 промени.

Законот за трговските друштва усвоен во 2004 година донесе одредени промени кои можат да се сметаат за минимални подобрувања на правата на вработените во споредба со Законот од 2002 година, но кои сепак значат значително намалување на нивните права во однос на Законот од 1996 година, кој фактички беше на сила до тој момент.