востаник (м.)
Низ отворените прозорци долетуваа зборовите од востаничката песна: „Ај, излези, Ѓурѓо, на сретсело, да ги видиш, Ѓурѓо, мори, комитите!...“
„Бојана и прстенот“
од Иван Точко
(1959)
3. Откако се тргна и Толе со своите другари од позицијата во гробиштата и се разбегаа востаниците, јузбашијата и мудурот наредија да се блокира селото и сите селани да се дотераат пред конакот.
„Толе Паша“
од Стале Попов
(1976)
Но востаниците не отстапуваа. Тие стоеја гордо на позициите и ја бранеа слободата.
„Бојана и прстенот“
од Иван Точко
(1959)
Тука нема таков ѕид што да ги брани востаниците, како Балканите во Бугарија.
„За македонцките работи“
од Крсте Петков Мисирков
(1903)
Едно ѓуле го погоди востаничкото црешово топче и топчето се распадна пред да успее да ги пресретне со своите ѓулиња непријателите...
„Бојана и прстенот“
од Иван Точко
(1959)
Испуканите ѕидови и земјениот под на напуштената крчма ќе беа дел на затвор од старовремски прикаски за некој дрпниќесе или востаник ако празните прозорци ги замрежуваше железо.
„Забранета одаја“
од Славко Јаневски
(1988)
Првиот востаник притрчува. Го изнесуваат Гаврил надвор.
„Одбрани драми“
од Горан Стефановски
(2008)
Сум читал и за соединувањето на австриските војски и Карпошовите востаници.
„Небеска Тимјановна“
од Петре М. Андреевски
(1988)
По извршениот општ напад на востаничката територија, Османлиите успеале одново да го вратат градот Негуш.
„Џебна историја на македонскиот народ“
од Група автори
(2009)
Јурнаа напред сите четиристотини востаници со еленска брзина, но во тој момент сета гора загрме.
„Толе Паша“
од Стале Попов
(1976)
И споулавен, некако се спроврел низ трупови и урнатини до грмушки на ридишта од кои со запалени очи гледал како аскерот ги докусурува ранетите востаници и ги закитува со пламен куќите на Негуш, потоа со камшици и кундаци да ги гони низ февруарско сивило пленетите жени и деца кон пазари на бело робје.
„Тврдоглави“
од Славко Јаневски
(1990)
Востаниците го бараа со погледот и сакаа да го видат.
„Бојана и прстенот“
од Иван Точко
(1959)
Гарванов бил задолжен да им ги предочи на гемиџиите следниве аргументи: востанието што требало да се дигне ќе пропадне ако на чело на востаниците не застане интелигенцијата како раководител.
„Солунските атентати 1903“
од Крсте Битоски
(2003)
И тогаш бегалецот од турската војска со исечени три прсти на десната рака, Татар или Монгол или Черкез и присилен левучар, им се предал на востаниците со посредување на попот Зафир Јосков Вртипоп, и самиот востаник со фишеклии преку искрпената мантија, со мавзерка, призренска кама и сребрено распетие, им се предал и го бакнал белиот коњ во двете ноздри.
„Забранета одаја“
од Славко Јаневски
(1988)
Зар заинтересираните големи сили немаат свои органи и информатори тука во Турција, пак ќе се информираат од задграничните претставници на ВМРО, и тоа во Софија, која - со право или не - се сомничи дека ги поттикнува сите востанички и други акции во Македонија?“198.
„Солунските атентати 1903“
од Крсте Битоски
(2003)
Спротивставените ставови меѓу раководителите на востанието и бугарскиот комитет “Единство” за целта на востанието резултирало со осипување и расформирање на востаничките чети.
„Џебна историја на македонскиот народ“
од Група автори
(2009)
И Бахтијар со четириесет илјади души аскер тргна да брка четири стотини души востаници.
„Толе Паша“
од Стале Попов
(1976)
Но место за Прилеп, ова оружје замина за Пирин со кое Сандански навистина наоружа стотини свои востаници.
„Толе Паша“
од Стале Попов
(1976)
По грмежот на Питу, кој беше сигнал за востаниците; тие сите ги испразнија своите пушки.
„Бојана и прстенот“
од Иван Точко
(1959)
Бахтијар остана замајан од неуспехот. Ги испцу своите бимбашии, јузбашии, милазими и други нему потчинети офицери, та место да тргне утредента да ги гони востаниците, тој се зафати со пренесување на ранетите и закопувањето на истепаните двесте души аскер.
„Толе Паша“
од Стале Попов
(1976)
