ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

– 2014 (Закон за минимална плата на РМ) - недоразјаснета одредба според која се предвидува оценување на вработените преку нивно континуирано следење

Пред интервенцијата на Уставниот суд, Законот за безбедност и здравје при работа содржеше една дискриминаторска одредба според која одредбите на овој закон се однесуваше на сите дејности во приватниот и јавниот сектор, за сите лица осигурени од повреда на работното место или професионални болести според прописите за пензиско и инвалидско осигурување и сите лица кои се вклучени во работниот процес, но со одредбите не беа опфатени куќните помошнички.

Втората промена се состои во тоа што ЗСС (2014), за разлика од ЗСС (2008), не содржи одредба според која непочитувањето на одредбите што се однесуваат на работата во услови на штрајк претставува потешка дисциплинска повреда (чл. 52, ЗСС/08).

- 2014 (Закон за вработените во јавниот сектор) - се воведе одредба според која хонорарните работници, вработени со договор на дело или авторски договор треба да плаќаат придонеси за задолжително социјално осигурување

Одредено ограничување за работниците кои се вработени на неопределено време преку овој закон да не го прекинат работниот однос по свое барање, да ги исполнуваат обврските и да не ја кршат работна дисциплина претставува одредбата според која за повторното вработување на оние работници на кои им престанал работниот однос по наведените основи работодавците нема да можат да ги користат поволностите од овој закон (чл. 8).

Со измената и дополнувањето на ЗВОСН од декември 2008 година, пак, беше укината одредбата според која, во случај на невработеност, можат да бидат осигурени и државјаните на Република Македонија на работа во друга држава, кои по своето враќање во нашата земја не можат да ги остварат правата во случај на невработеност по друга основа (чл. 3, ЗИДЗВОСН/дек.08).

Додадена е и одредбата според која евиденција ќе престане да се води за она лице кое од страна на инспекциски орган ќе биде затекнато да работи кај работодавец спротивно на законот (чл. 12, ЗВ и чл. 59, ЗВОСН).

Исто така, рокот во кој невработеното лице е должно да го извести Заводот за сите промени што влијаат на стекнување или губење на правата е намален од 15 на 8 дена, а покрај тоа е додадена и одредба според која при злоупотреба на правата кои ги ужива не- вработеното лице Заводот има право да бара враќање на исплатените средства со банкарска камата на средства по видување (чл. 13, ЗВ и чл. 82, ЗВОСН).

Негативен аспект на законот претставува и одредбата според која овој закон не се однесува на куќните помошници.

Што се однесува пак до средните претпријатија, ЗТПОК воведе одредба според која при еднакви услови, предимство на откуп имаат вработените во претпријатието (чл. 58).

Наместо дотогашната одредба според која работникот имаше право „да учествува во утврдувањето и во подобрувањето на условите за работа и на работната средина, да учествува во планирањето и воведувањето на нови технологии во однос на последиците од изборот на опремата, да предлага преземање на нови или подобрување на постојните мерки за заштита при работа со цел да се подобрат условите за работа, организацијата на работа и заштитата на здравјето и безбедноста на работниците во процесот на работата кај работодавецот (чл. 45, ЗЗР), ЗБЗР ја содржи одредбата според која „право и обврска на секој вработен е да дава предлози, мислења и забелешки за безбедноста и здравјето при работа на стручното лице и овластената здравствена установа“ (чл. 38, ЗБЗР).

Во споредба со верзијата од ЗРО (2005), кај оваа верзија има две новини: поволната промена е што се нагла- сува дека правото важи при престанок на работниот однос по кој било основ, а неповолната – што веќе ја нема експлицитната одредба според која работникот не може да се откаже од обесштетувањето.

Така, на пример, веќе ја немаше ниту изречната одредба според која, за времетраењето на суспензијата, работникот има право на надомест на личниот доход во висина од 1/2; а ако издржува семејство – во висина од 2/3 од износот на просечната месечна аконтација.

Во 2004 година, во склоп на одредбите со кои се уредува ново-воведеното посредување за работа во странство, донесена е и одредба според која агенцијата за посредување за вработување задолжително пред упатувањето на одредено лице на работа во странство со него потпишува договор, при што тоа лице има право на надомест за неисполнетите обврски (чл. 3, ЗИДЗВОСН/04).

Укината беше долната граница на неговата висина (чл. 19, ЗИДЗПИО/07), а во врска со неговата висина во случај на повреда надвор од работа или болест беше пропишано тоа да биде висината на инвалидска пензија настаната поради професионална неспособност за работа наместо претходната одредба според која таа треба да изнесува 50% од основата за пресметување (чл. 17). 98 Што се однесува до обврските на Фондот за пензиско и инвалид- ско осигурување во поглед на исплатата на надоместоците на плата за лицата со преостаната работна состојба, во 1995 година Фондот беше ослободен од обврската да обезбедува средства за исплата на надоместоци на платата поради работа со скратено работно време и поради помала плата на друго работно место, која е префрлена на товар на работодавците.

Посебно важна е одредбата според која инспекторот на трудот е должен да го земе во постапка секое барање на работникот за извршување инспекциски надзор кај соодветниот работодавец и одредбата според која податоците за работникот кој ја поднел пријавата за сторените повреди на прописите претставуваат службена тајна.

Се додаде и нова одредба според која средствата потребни за исплаќање на пензиско, инвалидско и здравствено осигурување во висина од две просечни нето плати ги покрива државата, а, доколку разликата од нето платата го надмине овој износ, средствата за придонеси ги плаќа работодавецот (чл. 8, ЗИДЗВИЛ/јул.05).

Со измените од 2009, пак, наместо одредбата која пропишуваше губење на статусот заштитно друштво во случајот кога повеќе од три пати во последователни две години го наруши минималниот процент на инвалидни лица или падне под минималниот број на вкупно вработени работници на неопределено време – усвоена е порестриктивна одредба според која заштитното друштво го губи овој статус ако повеќе од три пати во вкупно траење од 90 дена процентот на инвалидни вработени лица им падне под минимумот.

Првата и третата измена и дополнување содржат промени само во делот на казнените одредби кои се 1.  Закон за инспекцијата на трудот, Сл. весник на РМ, 35/97. 2.  Закон за инспекцијата на трудот, Сл. весник на СРМ, 31/85. 3.  Закони за изменување и дополнување на Законот за инспекција на трудот, Сл. весник на СРМ, 23/90, 17/ 91 и Сл. весник на РМ, 32/93. 140 предвидени при прекршување на одредбите од овој закон, додека со втората дојде до укинување на општинските органи на инспекцијата на трудот (чл. 2, ЗИДЗИТ/91) и до бришење на одредбата според која „работите на инспекцискиот надзор се работи од општ интерес за Републиката“ (чл. 3).

Тој, понатаму, може да основа одбори и комисии за одделни прашања од својот делокруг; д) положбата на синдикалниот претставник значително беше влошена со замената на децидната одредба од ЗРО (1993), според која тој имаше право на посебна законска заштита од отказ и од други шиканирања за време на својот мандат (чл. 83, ЗРО/93), со одредбата според која на синдикалниот претставник, за времето на вршење на должноста, работодавачот може да му го откаже договорот за вработување ако за тоа добие претходна согласност на синдикатот!?

Така, за неа, бекташката одредба според која Бог е таму каде што повикува добрината, прерасна во верување дека Севишниот ѝ го дарил животот за да ги спасува своите чеда.

Интересна е одредбата според која, 12.  ЗМРРС (2007) го користи неиздржаниот термин „страни“, наместо попрецизниот „странки“ – бидејќи, всушност, станува збор за процесен, формално- правен, однос по повод настанат спор.

Како странки во овој спор се сметаат работникот и работодавачот. Лицето кое одлучува за предметот кај овој тип спорови се нарекува арбитер. 13