Настаните кои се случувале на територијата на Македонија под Грција посебно го привлекувале вниманието на британските воени мисии, особено откако Македонците “станале несигурни и сакаат независна Македонија“ и по “заминувањето на некои партизани во единциите на НОВ и ПО на Македонија342“. 343
„Британските воени мисии во Македонија (1942-1945)“
од Тодор Чепреганов
(2001)
Исто така Фицрој Маклин бил личен претствник на премиерот Черчил.34 Задачата на Маклин, добиена од британската влада, била поподробно да се запознае со состојбата во Југославија и во согласност на нејзината политика да се помагаат оние сили кои се борат против непријателот.35 Британската влада преку свои извори добивала информации за отпорот на партизаните во Југославија и сакала да им помогне.
„Британските воени мисии во Македонија (1942-1945)“
од Тодор Чепреганов
(2001)
Овој предлог на Маклин Тито го прифатил бидејќи со тоа им се давало мжност на британските претставници на самото место да се запознаат со борбата на партизаните во сите краеви на Југославија.
„Британските воени мисии во Македонија (1942-1945)“
од Тодор Чепреганов
(2001)
Се нагласувало дека „југословенска Македонија сега е слободна освен областа Куманово и секторите Скопје-Качаник и Скопје-Тетово-Кичево.“ 280 И на 14 ноември позадинската воена мисија на Фицрој Меклин ќе побара од мисијата Bethesda „револверите, компасите, двогледите, W/T опремата и џиповите да не повторувам да не им се остават на партизаните во време на евакуацијата или во која било друга прилика.
„Британските воени мисии во Македонија (1942-1945)“
од Тодор Чепреганов
(2001)
Македонските партизани во ова време имаат висок морал и за прв пат навистина имаа офанзивен дух“.
„Британските воени мисии во Македонија (1942-1945)“
од Тодор Чепреганов
(2001)
Имајќи ја предвид состојбата во која се наоѓале единиците на НОВ и ПО на Македонија во преспанската област со недостаток на оружје, муниција и опрема, британската воена мисија Brasenose на 22 април побарала да се испита можноста капетанот Еванс преку Грција да ја организира помошта.339 Одговорот пристигнал на 5 мај 1944 година од страна на одделот на Југославија од Каиро во кој се известувала мисијата Brasenose дека “поради причина на повисока политика јас НЕ, повторувам, НЕ му испраќам помош на ЕВАНС за партизаните во ПРЕСПА.
„Британските воени мисии во Македонија (1942-1945)“
од Тодор Чепреганов
(2001)
Овој предлог на Маклин Тито го прифатил бидејќи со тоа им се давала можност на британските претставници на самото место да се запознаат со борбата на партизаните во сите краеви на Југославија.
„Британските воени мисии во Македонија (1942-1945)“
од Тодор Чепреганов
(2001)
Душан Пленча, 157-183. 26 Auty Ph. and Clogg R., ed., British policy towards wartime resistance in Yugoslavia an Greece. London 1975,60. 27 Elizabeth Barker, Op.cit., 45. 28 F.V.Dikin, Bojovna planina. Nolit, Beograd 1973, 158; Kljakovic Vojmir, Velika Britanija, Sovjetski Savez i ustanak i Jugoslaviji 1941 godine. VIG, 2,1970,72 29 На 1 ноември 1941 година четниците ги нападнале партизаните во Ужице со што го прекршиле даденото ветување дека нема да ги напаѓаат.
„Британските воени мисии во Македонија (1942-1945)“
од Тодор Чепреганов
(2001)
Според нив партизаните во единиците на НОВ и ПО на Македонија се бореле “многу храбро и се дисциплинирани со координирани напади и одбрана“.
„Британските воени мисии во Македонија (1942-1945)“
од Тодор Чепреганов
(2001)
Кон ова треба да се додаде и телеграма од 5 декември од Министерството за надворешни работи на Велика Британија до Бари, во која, во однос на формирањето на „грчко-македонската бригада“293 ќе биде истакнато дека “ако овие луѓе се грчки државјани акцијата на партизаните во формирањето на бригадата е дури уште помалку за простување“.
„Британските воени мисии во Македонија (1942-1945)“
од Тодор Чепреганов
(2001)
241 Од своја страна и британската позадинска воена мисија на Фицрој Маклин Балкански воздушни сили уште на 29 август 1944 година испратила радиограма во која од сите британски воени мисии се барало да ги убедат Бугарите “да направат една од следните три работи:“ а) Да се вратат во Бугарија со оружје и опрема. б) Да се вратат во Бугарија по предавањето на партизаните на нивното оружје и опрема. в) Да се придружат на бугарските партизани во Бугарија.“
„Британските воени мисии во Македонија (1942-1945)“
од Тодор Чепреганов
(2001)
Исто така на членовите на мисијата Bethesda им било потенцирано “партизаните во никој случај не треба да знаат за вашите истражувања“.371 Имајќи ги предвид настаните во Грција по британската интервенција на 4 декември 1944 година британската заднинска воена мисија на Фицрој Маклин во радиограмата до мисијата Bethesda во Македонија барала “имајќи ја предвид сегашната сериозна ситуација во Грција, Министерството за надворешни работи многу е вознемирено и бара да останете.
„Британските воени мисии во Македонија (1942-1945)“
од Тодор Чепреганов
(2001)
Околу шестотини партизани во моментот се без, повторувам, без опрема и уште повеќе се очекуваат наскоро.
„Британските воени мисии во Македонија (1942-1945)“
од Тодор Чепреганов
(2001)
При тоа тие добиле информација дека “југосовенските партизани во Македонија ги ослободиле Кичево,88 Гостивар, Дебар и Тетово“.89 Со истата радиограма Маклин бил известен дека “две британски мисии кои оваа недела се спуштија кај албанските граници сега ќе заминат за Струга за да стапат во контакт со партизаните во таа област и оттаму треба да се обидат да стапат во контакт со македонскиот ГШ“.90 Едната мисија била предводена од Мостин Дејвис, а во неговата придружба биле еден оператор за врадиоврска и еден експерт за експлозив.
„Британските воени мисии во Македонија (1942-1945)“
од Тодор Чепреганов
(2001)
Со тоа започнале и акциите на партизаните во Југославија.
„Британските воени мисии во Македонија (1942-1945)“
од Тодор Чепреганов
(2001)
Овде Ламби ќе забележи дека поголемиот дел од италијанските војници “им се придружија на партизаните или ги помагаа партизаните во оваа област, беа добро вооружени со опрема земена од италијанската дивизија во време на капитулацијата.
„Британските воени мисии во Македонија (1942-1945)“
од Тодор Чепреганов
(2001)
Една од потврдите дека тој престој вистински се случил беше и партизанската блуза. Веројатно паметите дека ја носев.
„Синот“
од Србо Ивановски
(2006)
Но и порано а и сега сум сигурен дека престојувањето на партизаните во нашата куќа не е измислена приказна и обично женско озборување.
„Синот“
од Србо Ивановски
(2006)
_____ 39 За престојот на македонските и грчките партизани во Сукт види во моите романи „Постела за чемерните“ и „Големата измама.“.
„На пат со времето“
од Петре Наковски
(2010)
Санитетските коли од Швиноујшче ги превезуваа грчките партизани во болницата „250“ на островот Волин.
„На пат со времето“
од Петре Наковски
(2010)
Станува ова на сам Бадник и никако чудо не е што станува: тројца партизани во овој миг имаат в раце бугарски подофицер, младо човече, смешно и невојничко.
„Кловнови и луѓе“
од Славко Јаневски
(1956)
Сакале да глумат партизани во шума проклетници кои се хранат со мрши во шумата стрелаа невини срни во градот убиваа човечки души
„Проклетници“
од Горан Јанкуловски
(2012)
Знаете... - Да, Кире, - рече Нумо. Тоа беа нашите ранети партизани во болницата...
„Постела на чемерните“
од Петре Наковски
(1985)
Откако ги собравме класјето, Маријанти ни рече дека мораме да им помогнеме на нашите партизани во болниците.
„Постела на чемерните“
од Петре Наковски
(1985)
Имиња, имиња, имиња. Извикувани со плач, со љубов, со надеж, со болка, со топлина и со солзи во очите.
„Постела на чемерните“
од Петре Наковски
(1985)
Така, на 14 септември 1942 година, „Њујорк тајмс“ ја пренесува веста преземена од Шведското телеграфско биро од Софија, имено, дека во „Бугарска Македонија избила крвава побуна“ во која „востаниците ги убиле сите бугарски службеници во неколку мали градови“ со оружје „добиено од непријателски авиони, кои се изгледа руски“.
„Македонија низ нишанот на САД и Британија“
од Тодор Чепреганов
(2012)
Исто така, свое место на страниците на печатот нашла и информацијата која се однесува на борбите за Дебар од крајот на октомври до 3 ноември, кога бил одбиен нападот на балистите и Германците.
„Македонија низ нишанот на САД и Британија“
од Тодор Чепреганов
(2012)
За разлика од нив, кон крајот на ноември 1944 година ОСС имал само шест луѓе кај партизаните.
„Македонија низ нишанот на САД и Британија“
од Тодор Чепреганов
(2012)
На страниците на печатот се нашле информации за ослободувањето на Дебар на 9 септевмри 1943 од страна на македонските партизани во содејство со албанските партизани.
„Македонија низ нишанот на САД и Британија“
од Тодор Чепреганов
(2012)
И покрај обидите да се прикрие активноста на партизаните во Македонија, сепак имало и такви новински агенции кои известувале за она што навистина се случувало на територијата на Македонија.
„Македонија низ нишанот на САД и Британија“
од Тодор Чепреганов
(2012)
Британците имале 13 мисии во силите на Михаиловиќ во декември 1943 година, а 18 кај партизаните во ноември 1944 година.
„Македонија низ нишанот на САД и Британија“
од Тодор Чепреганов
(2012)
„За некој загинат партизан во војната... Некој од селово...“, рече авторот.
„Продавница за љубопитните“
од Мето Јовановски
(2003)