ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Море што се нервирам, си велам. Што не излезам в град.

Вториот што ме посети беше Коте Буџе. Тој ми се пожали на три работи: прво, што на времето направил куќа на пат, второ, дека сакал да купи стан на отплата в град и, трето, работа во државно.

Најди стан в град, како што најдоа и како што се снајдоа други, ми вели.

Ми рече дека имал триесет и пет години, дека знае оти е крајно време да се ожени, но бидејќи нема постојани приходи, ниту посебен стан в град, а од Маказар веќе еднаш заминал, бегал од мислата за таа работа.

Модри од лутина, тие не ја споменуваа водата, туку нешта поврзани со меѓусебна завист и омраза - дека Сотир му купил стан на зетот в град, дека Михајло живее од наполеоните на дедо му украдени од компањони во Америка, дека Бамбо му ја дал кобилата на Бориза Штопар со мана, дека ќерка му на Бориза е вратена три месеци по мажачката сосе машината за шиење, дека Васко Бурзаноски клавал шеќер во комината за ракија, дека голем проклетилак има во сојот Куцалев, што ќе земе на заем никогаш да не врати...

Сега, да простиш“, продолжи тој, “живите одат, се селат в град или во странство, а мртвите се враќаат“.

- В град... - му објаснува со раце чичко Лозан.

Кога мислиш да се требе в град? — Кознаје, лебами, баеги време како се вртка одаваде река, та за одење кој ќе ти каже.

Кога Петко (така се викаше селанецот во новите алишта) го виде самиот Ѓуро јасно му стана дека го погодил местото каде да ги бара „дивите“ в град.

Гледај, не плаши а снаа ми, децата. Речи и дека ќе одиш в град, по работа. Така Толе го кандиса пријателот.

— Ами шо мислиш ти, шо забележа дури те тераше со него, и праќа ли од секое село парите в град или со него и носи?

— Тогаш од тебе ќе барам една услуга: да ми сториш абер, макар по пиле да знајш, ама да ми јавиш кога ќе тргне за в град.

Алекса не се изненади, а Петко излезе веднаш по Бајракот и Ѓура та и тој назорум тргна по последниов на пет шеесет чекори.

Дојде и тој ден. Митре отиде дури в град да го пречека.

Ти ветувам, штом ќе се вратиме в град ќе те однесам на топ. Така ли е, друштво?

На Брчалото секој месец, некое време околу половината на месецот, поштарот му носеше по еден долгнавест жолтеникав плик после, така што тие дена одеше в град и по најмалку неколку денови го немаше да се врати.

Никој не мислиме да одиме в град, вели Лазор Перноски.

Сега сите добро насетуваат што им зборува Максима Акиноски: и ако отиде некој в сабота в град за да купува, или ако отиде по некоја друга работа во некое друго место надвор од Потковицата, да не шлапа таму што годе туку да си го држи јазикот стиснат за заби.

Костадин Дамчески и Максим Акиноски се загледуваат по луѓето, но никој од нив не вели дека има потреба в сабота да замине в град за да купува.

До сабота не остана уште многу, уште само три дена, вели Максим, може некој се готви в сабота да отиде в град за да купува?

На лицето ѝ се појави онаа насмевка што личи на изненада а притоа следена и со изразот на потсмевањето. (Мајка ми ѝ одговори со насмевка што не кажуваше ништо.

„И ти значи в град. На прошетка?“

МИТРЕ: Добро мори, жено, зборот ти е на место! Така да направиме. Да појдеме в град, да се распрашаме...

Пиштењето на несреќникот мина во бескрајно офкање.

Тој човек со гуња од секакви закрпи и опашан преку неа со две шамии, во објала во кои можат да се нурнат шумски пенушки, понекогаш работел в град: таму носел на широкиот грб по две вреќи брашно или сол, редел по турските и ерменските магази буриња со маслинки, по ановите со боси нозе гмечел грозје во каци.

НЕДА: Токму ја испратив по скалите. Отиде в град и рече дека нема да се врати сѐ до вечера.

ЛУКОВ: Да... Појдете кај неа и речете ѝ дека не ќе можете да отидете со неа в град.

МИЛКА: Не мислев јас ни самата сега. Утре изутрина одам в град.

И сторете сѐ - по секоја цена таа да отиде в град и да се задржи таму колку што може подолго.

Едно време едни ловџии фатиле в планина еден арслан, го врзале со јажиња и пратиле едного од другарите в град да донесит синџири за да го врзат појако и да го носат без страв.

А кога денес разбра дека одам в град, ме пречека од заседа. Пукаше - промаши.

Знаеш ли зошто ноќе останувам в град? Заради нив, жените од јавни куќи.

Шпион! Тоа име стана негов крст на кој тој се издигаше над сите на селската Голгота, и би негово право да пцуе или да молчи, или пак, со рамнодушност, за себе, да ги ора доброволно нивите на оние домаќинства чии машки глави беа в град или далеку.

Ајде да појдеме до в град... Дознав дека некој имал приплод на расни кучиња...

Беа... и уште до пред некое време, пред да се дотркала пак в град, распорените стебла во една шума, густа и со густа смола, до оној ден кога матното невнимание му ги здроби зглобовите на прстите.

Обиди се еднаш и не заборави: тие живеат в град, не на градилиште.

Чекаше бункерски да зајакне во оваа ноќ како и во многу други ноќи откако одново се врати в град.

Почнал да учи средно в град, но стално бегал назад во Долнец и недозавршил.

Јас се најдов во незгода. Да сакав телевизор, не сакав, а еве Симон со тракторот дури в град.

Сега би бил и тој некаде в град.

Коњот пак Симон го зел в град и го продал на сточниот пазар во Б.

Не доаѓаше да вечераат заедно. Остануваше до доцна в град.

Кога ќе решиш, ако сакаш јави ми се. Ќе се најдеме некаде в град...

Учителот повремено одеше в град, носеше вести и ги запознаваше селаните како тече спорот. А спорот се одолговлечуваше.

Одеше одвреме-навреме в град и носеше вести.

- Слегуваат в град! - рече мајка му на Трајчета!

- Вие господски сте се подредиле! - рече Евто. - Имате и електрика токму како в град.

Не е чудно скоро да ти дојдеме в град, затоа направи скица каде се германските ровови и утврдувања, каде и колку јачина војска има.

Многупати татко му го скаруваше за дека се забавал в град и не идел да му помага во работата; арно ама Силјан беше фатил еден лош пат, тики ич не го слушаше татка си и мајка си, што ти велат вај, бај да не се настрви пес на касапница, да после мачно е да се одучи.

– „Ако се раздени, ќе ти кажам јас тебе клетва ќе добијам и друзи маслаати што ми ги кањараш ти мене, си велел сам со себе Силјан, дури да си појдам в град, да ќе ме видиш ти овде да ме тераш ти на жниење на оваа силна горештина, бидејќи има в град ладни меани, да седам и ќеф да терам со граѓаните.

Размислувајќи ги овие зборови и друзи ноќта, Силјан уште во темни зори ја праштил в град и си ошол на еден ан кај што си одел секогаш.

Зашто, од своја страна, колку и да се чинеше на старата забавно, врткањето в град за стариот железничар беше сѐ ново и поново разочарување. Маргина 34 39

Така, секоја приквечерина, откако ќе си починеше дома по скитањето в град, тој го преполуваше пагурчето - седнат на мало столче под стреата пред влезот и загледан во градбите што растеа како тополи околу нив.

Вашите татковци сега, ако се селани, кога сакаат да одат в град, на пазар, ќе се качат на воз или на автобус, или пешки ќе тргнат, па ќе стигнат таму, за да свршат работа и да ви го купат она што сте им порачале па вам целиот тој ден не ви останува ништо друго освен нестрпливо да го чекате некаде под село и уште таму да видите дали сте го добиле она што ви било толку драго.

СЕЛАНЕЦОТ: Море, вие в град и така и така, туку на село. Драње до коска.

Пржи кокошка, пржи јајца на масло.

- В град!? Зошто? - ги крева зачудено веѓите старешината Раде.

Бегаше почесто в град, купуваше пијалоци сѐ додека не го фати маларијата; идеше лекар од компанијата, го лечеше, но ништо не помагаше; Анастас сѐ повеќе и повеќе пропаѓаше...

Го качија на коњ и го однесоа в град кај казанџиите; тие со триста маки, со разни ножици и глета, му го извадија котлето и му ја ослободија главата.

Скрез офна така силно, што Цанул се исплаши, ја фрли вилата и избега; Цанулица замалена од страв, стрчна кон Скрез, му ја извади забуцаната вила и му ја изврза раната со шамија за да му ја запре крвта што бликаше на сите страни; го одврза коњот, му помогна да се качи и тргнаа в град на болница.

Кога дојдоа џандарите и го врзаа Грдана за да го носат в град, луѓето шепотеа по него: „А бре, Грдане, ќе ги скапе душицата по робии... Зар мораше да го убиеш...“

По неколку дена Полина го спроведоа во началството в град.

црвената: пламливи, избувливи луѓе: што на ум, што в срце - тоа на уста, за една болвосерка - туриваат каца со мед; им пререче ли нешто, им се пикна во зборот, не ги поддржа, не им одобри - повеќе за тебе не држат, те замразуваат; додека имаат мака на алтан-терезија те држат, кога ќе им помине маката, за старо тенеќе те даваат; само тие како да постојат во селото; соседите ги тераат да ги врзуваат кокошките, а тие кучињата свои ги пуштаат кај што сакаат; кога ќе се впипрат во лицето - запелтечуваат; ако ти е фрлена шега, подбив, мунѕа - од нив е; се зафатија ли со нешто, наумија ли нешто - или ќе го сторат или раката ќе си ја отсечат; жолтата: колебливи во очи, во држење, во однесување; многу сакаат да слушаат, да чујат сè, а ни трошка нешто од себе да речат; во расправиите бегаат, не сакаат тука да се најдат; дома глас не им се слуша, како да не се живи; за мала работа трчаат кај соседите за совет; кога ќе им влезеш в куќи, не ги фаќа паника, ниту брзаат да те почестат; ако дедо им бил говедар, козар, питроп, полјак - таткото и синот и внукот се тоа; по гробиштата кога сите лелекаат и плачат, тие ги гаснат свеќите да не се трошат до крај; секогаш одат со навалени глави загледани во земјата како да бараат нешто што изгубиле или пак што загубил друг; кафеавата: рано легнуваат, рано стануваат; тешки во одењето, тешки во зборот; само за себе живеат; што било, како било - во нив останува; дома со седење те пречекуваат: ќе те измерат: кој си, што си, па ќе станат; за многу работи се прават дека не чуле; она што е нивно не го даваат на друг да се послужи; устата им испушта мед, а срцето пелин; кога ќе им дојде невеста во куќата, или ќе ја претопат - табиетот да им го земе, или клоцата ќе ѝ ја удрат; имотни се, но со прсти стегнати, кајафлии не се расфрлуваат и не арчат многу: дури и кога дечињата наутро ги празнат мешињата, ги празнат во дворот - да имаат што и кокошките да колвнат; избегнуваат кај што не им е по ќеф или кај што шерепере се зборува; жените со плетиво одат в поле, в планина, в црква, на молзење, в град по купување; кога даваат совет, не ти кажуваат сѐ докрај - нешто и за себе задржуваат; ако те засакаат - виделе нешто во тебе што им се допаѓа; кога ќе им се случи нешто лошо во куќата, одмерено плачат; кога се болни, не ѝ веруваат на болеста; со неа шетаат, со неа работат, со неа по веселби одат; ја носат, а гледаат кому да му ја прилепат; розовата (шеќерлијата): чаламџии, фодули, самобендисани, а купи ден - помини; на оро први; те сакаат додека имаат мака; јајце да варат, надвор го варат - да ги гледаат сите; од надвор куќата чиста, паќна, што се вели: азна, а внатре празна; што да се случи во селото - први разбираат; во разговор ќе те префрлуваат од рид на рид, ќе ти тргаат фурки - в очи ќе те лажат; не држат многу до зборот: речи - одречи; ти даде ли нешто, сите знаат; новата кошула ја облекуваат врз старата: кој да види да завиди; први се за гости, за јадење, за пиење, а кога ќе им дојдеш дома - им поминал светецот!

Овие експерименти со јадењата дојдоа до ушите на власта, и еден ден го повикаа Полина во началството в град.

Кога помладиот војник исчезна во шумата, постариот се врати назад, излезе на патот за в град, погледна уште еднаш назад кон шумата и плукна бесно: „Пуф, со кого ќе крепиш фронт - кога и меѓу нас има такви...“

Да ги поздравиш и да не заборават - Фали село - живеј в град! со широка насмевка ги пречека шоферот. Беше многу помлад од оној утрината.

Бегај одовде. Не спуштај се в град.

Кога нивната колона се изви по патот што водеше в град, Мече одеше на чело со освоеното знаме, кое што весело се развеваше над гордите младински глави.

По ѓаволите, се рече. Се преоблече и излезе в град.