ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Следејќи го својот маж на повеќе дипломатски мисии, таа по неколку години живее во Копенхаген и Токио, сѐ до преселувањето во Брисел 1936 година, кога нејзиниот маж е наименуван за амбасадор во Белгија.

Тука се запознала и се омажила за бразилскиот дипломат Мартинс Перера Соса.

Моите дипломатски мисии во суштина ги разбирав во откривањето на новите можности на пријателството во напорот да се издржи, осмисли и пренесе човековата судбина.

Во традициите на дамна востановените дипломатии постои логична и функционална пропорција на дипломатските кадри кои се формираат од матрицата на институцијата односно Министерството за надворешни работи и страничните политички именувања, не поголеми од десет проценти, најчесто одредени според волјата и диктатот на новиот шеф на државата, на Владетелот.

А јас ја продолжив мојата мисија на отворање на нови врати, рефрен наследен уште од моето детство, што се пренесуваше и во моите книги... А kapi...

И затоа повторно го одложував своето пишување за судбината на Арафат за Палестина, за неговото враќање во Рамалах. Судирите на Фатах со Хамас. Продолжувањето на војната.

Чекорев нервозно и немоќно од едниот до другиот крај на резиденцијата. Во мојата прва дипломатска мисија бев соочен со државен удар во пријателската земја на приемот.

Уништувањето, исчезнувањето на татковата библиотека, можеби во крајна линија ќе значеше вистинско замолчување на една од можните варијанти на историјата... Потрагата продолжуваше...

И тогаш го одложував пишувањето за некои други времиња, следејќи го од далеку митот на трагичната величина на Јасер Арафат.

Но предоцна да спаси некого или нешто, макар што на Балканот продолжуваше големата неизвесност, во Југославија посебно. И во илјадниците телеграми кои ги пишував од мојата речиси десетгодишна дипломатска мисија јас не престанав да трагам по наследената таткова тишина, во која се кријат кодовите на неговите незавршени потраги по балканската вистина, барана низ урнатините на империите, од чии падови се извишуваше надежта на преживувањето.

Меѓутоа, генерацијата југословенски амбасадори која заминуваше во 80-те години на минатиот век на највисоките дипломатски мисии и на која припаѓав со своите четириесетина години, заминуваше кога сите идеали врз кои почиваше федерацијата, со исчезнувањето на нејзиниот творец Јосип Броз Тито, тивко се губеа, остануваше само по некоја трошка од тие идеали, која најмногу се откриваше во неврзаните земји, кои веруваа повеќе во Југославија во тие времиња отколку самите нејзини жители во неа.

Престануваше мојата мисија во државата Палестина во Тунис, но веќе се наѕираше и почетокот на крајот на Југославија, државата која ја претставував.

Пред неполни триесет години, во 1978 година, со него се најдов, како и со другите на вишинката на манастирот Свети Наум, да му ја покажам мојата варијанта на балканскиот егзил, да му говорам за подводната граница во Езерото, вардена од змејот, за нашето вечно патување преку границата, за варијантите на медитеранскиот апсурд.

Сакав да пишувам за Арафат и палестинското движење кога заврши мојата дипломатска мисија, за малку години потоа да престане да постои и земјата СФР Југославија која ја застапував во Палестина.

Беше дел од ритуалот кога испишаните ливчиња, на кои бдееше, како еден вид Кербер, непогрешливиот шифрант Петар Иваз, сенката на мојата дипломатска мисија, од која конечно вистински се ослободував, кога тој конечно ќе заминеше.

XVIII Судбината сакаше во мојата сложена дипломатска мисија да се најдам во Картагина во времето кога владетелската арена принудно ја напушташе стариот Хабиб Бургиба, верувајќи до последниот ден оти е непобедливиот Југурта, а овде го продолжуваше своето владеење со својата далечна Палестина - Јасер Арафат.

Книгите на Сјоран се пишувани повеќе години пред забрзувањето на Бургиба во историскиот пат и неговиот пад.

Сојузниот секретар, кој ја имаше репутацијата на кариерен дипломат, како некогашен учесник во партизанското движење во дипломатијата всушност дојде од ЈНА, во униформа и тука остана до крајот на својата функција, која коинцидираше и со крајот на Југославија.

Таа не ги разбираше моите дипломатски победи, ниту мојата дипломатска мисија, претпоставувајќи дека мојата преусилена смелост и амбициозност може да ја доведе во прашање среќата на нашите деца.

Вестите за трагични настани во Палестина ме поттикнуваа да ја ослободам од себе историјата која ја бев напластил во себе за време на мојата дипломатска мисија кај Арафат, но повторно нешто ме запираше.

Не можев во сеќавањето да се ослободам од последната средба со Мајка по заминувањето во првата дипломатска мисија!

Егзилската судбина ме следеше и во моите дипломатски мисии.

Пред мојата посета консултирале повеќе досиеја, бездруго и грчкото.

Неговата диплома, како во невозможна дипломатска мисија во татковината на животот, го спасуваше животот на семејството во балканската егзилска одисеја, без никогаш да ја открие својата Итака И конечно во стратегијата на спасувањето на своите деца и семејството во егзилската емиграција, покрај неговото речиси фанатично молчење за своето минато, кое според некои негови претпоставки можеше да биде опасно за неговите пет синови и едната ќерка, тој внимаваше тие да се определуваат за училишта и факултети кои го заобиколуваат затворот, како што нагласуваше во ретки прилики.

Вечерта ги сретнав старите пријатели, познатите дипломати на земјата, дипломатот и писателот Рашид Дрис, дипломатот Таиб Слим (брат на некогашниот генерален секретар на ООН Монги Слим) на кои и покрај залезните години, како некогаш Хабиб Бургиба, така и неговиот наследник Бен Али, им доверуваше деликатни дипломатски мисии од интерес за земјата, но и пошироко во арапскиот свет, во Европа.

И настојував, читајќи го Сјоран, да се доближам до смислата на неговата Школа на тираните во проекцијата на видениот државен удар во Тунис, подоцна во доживеаните состојби на однесувањето и на други владетели до кои се доближија моите дипломатски мисии.

Но се разбира оваа пропорција претпоставува силна институција, со цврсти внатрешни канони на почит на автономните дејства на дипломатската мисија, каде што политичките упливи на извршната власт се строго нормирани.

Го сметаа за еден од елитните политичари на југословенскиот режим, со дипломатски мисии во САД, во Индонезија и Германија, како амбасадор, но и како една од врвните личности во дипломатското разузнавање.

Верноста кон пријателството можеби е најубавото што постои во животот.

За мене априорен чин е дипломатската мисија, писателската мисија тешко се предвидува.

XXXVI Меѓу заминувањето и враќањето од дипломатска мисија, посебно на амбасадорите во земјите со демократска традиција, во која дипломатската институција почива врз цврстите принципи на правната држава, но и врз автохтоноста на дипломатскиот феномен во светот од неговите дамнешни почетоци па сѐ до денешни времиња, постои природна поврзаност, дејствен континуитет.

И оттогаш останав во трајно и ненаметливо пријателство со Махмуд Дарвиш, посебно со неговата судбина, која на одреден начин ме следеше и во моите дипломатски мисии, посебно како амбасадор во државата Палестина, која постоеше посилно во надежите на нејзините поданици отколку во реалноста...

Немав достојни последни зборови кои можев да му ги упатам на Арафат при крајот на мојата дипломатска мисија како прв амбасадор во малата држава Палестина во Тунис, но повеќе тоа можеше да биде лично ветување: - Почитуван Претседателе Арафат, драг пријателе, ја изразувам бескрајната благодарност на мојата Мајка до палестинските Мајки.

Имаше повеќе мигови кога сакав да го кажам својот дел на вистината за Арафат и Палестина, во чија епопеја бев фрагментарно замешан, но која силно ме означи во животот, во осознавањето на моќта и трагизмот на човековата судбина.

Еден од адутите во мојата дипломатска мисија во билатералните односи на Југославија со Тунис беше како да се задржи Хидротехника, специјализирана во изградба на песочни брани, по две децении успешен настап во градбата на најзначајните песочни колинарни брани.

Како речиси и секој американски дипломат совршено го владееше јазикот на земјата на служењето, имаше речиси картезијански однос кон дипломатската мисија.

Подготовките во сиповската школа беа долготрајни, маратонски, мораше да се мине низ некаков дипломатски Рубикон за да се истрае во деликатните дипломатски мисии особено ако се работеше во соседна земја, во земја со светско значење или земја во значајна зона за тогашната југословенска политика, но и во економијата каква што беше зоната на Блискиот исток, Медитеранот и подалеку.

Како да не постоеја моите дипломатски мисии, моите пријателства ширум светот кои можеа да бидат од интерес за малата Република Македонија.

На синот- наратор, кој ја наследи татковата библиотека, враќајќи се од своите дипломатски мисии, како амбасадор на двете држави кои во голем дел го обележаа животот на бегалското семејство - Југославија и Македонија, кои го ширеа кругот на семејниот егзил, продолжи да трага по преостанатите тајни во татковата библиотека, кои не можеше да ги провери во животот, посебно обземен од наследената таткова опсесија да трага по тајните на владеењето, за кои балканската историја нудеше безброј искуства.

А јас, тогаш, како и други пати, при моите долги дипломатски мисии, продол­жував нередовно да одговарам на Мајкините писма, а на некои и воопшто да не одговорам.

Оваа изложба, со која во голем дел беше исполнета мојата дипломатска мисија, покрај другото, ми овозможи и почести контакти со советниците на претседателот Жак Ширак во Елисејската палата.

Во текот на дипломатските мисии, ме опфаќаше ритамот на едно посебно расположение, на еден тивок транс, што не попушташе и траеше се до крајот на мисијата.

Не ја криеше својата среќа што тој продолжуваше да ги преведува книгите од мојата балканска сага за време на неговите дипломатски мисии во Македонија, во Албанија, во Франција... 31 октомври 2000 г.