ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Ако не може да се врати во минатото, ќе се обидува да стори нешто во иднината, за доброто на своите народи!

Тој насекаде и во секое време стои на чело на својот народ и му порачува: „Ќе дојде денот кога македонскиот народ ќе се крене на оружје, на востание.

Сами треба да си помогнеме, помош не треба од никаде да чекаме.

Во книгата Сирахова се вели: „Мудрецот добива доверие од својот народ; името негово ќе живее довека“.

Оној кој им беше водство и утеха во овие четириесет години талкање, оној што го изведе нивното избавувањето од египетското ропство, оној што имаше од бога пренесена моќ, само со допир од својот пастирски стап да ја окрвави цела, големата река Нил; оној што на моќниот фараонски Египет му донесе божји казни и несреќи, тој што по волјата божја го отвори длабокото море и на неговото дно направи пат за безбеден премин за својот народ, првиот патријарх на јудејското племе, оној од кој почнува бележењето во светите книги, тој што во деновите на талкање и глад се помоли за спас и го нарани избраниот народ според божјата благодат со мана, чудесна храна што бог ја истури од небото и, на крајот, оној што го доведе својот народ до ветената земја, а самиот не дочека да стапи во неа.

Елеазар бен Цви е роден во Америка и лично не ја посведочи, но толкупати ја доживувал во своите живописни медитации и најголемата жртва на својот народ, прогоните, понижувањата и страдањето на шест милиони Евреи во нацистичките логори на смртта.

Ти мислиш за својата семејна обврска, а забораваш на својот народ.

Стои тој во сенката на големото име на својот народ, знае: полека мелат божјите воденици, побавно штрака штичката над левакот, полека се истура плодот врз каменот, и знае тој дека при ова се вели: дајте да запееме за поголеми нешта, да ѝ запееме на семенката, на 'ртулецот да им запееме, на она кое нè продолжува да му запееме зашто тоа ги содржи сите облици низ кои ние, нивното потомство минуваме.

Да не да ѝ додаваа нови стебла на гората, да не му додаваа нови ѕвезди на небото?

— Толе, брате, тебе господ те испрати денеска да му помогнеш на својот народ.

— Еве како: ти си Прочуен војвода, те познаваат и ти веруваат селаните.

Ова го разнежи и Толета. Се разнежија и четниците, и Толевите другари.

Ете, јас су пратен од таа организациа да ти го кажа воа и тебе, како шо го кажуам на секој наш човек кој шо сака да му помогче на својот народ. A јас су уверен дека ти сакаш, и се гледа дека сакаш, ама не умееш најарно да работиш.

Како да му беше потребна сал уште една буква, па слог, на крајот, збор, за да си ја дополни формулата на алхемиската потрага, со која ќе ја откриеше вербалната еурека која, според неговата замисла, ќе му овозможеше лесно да влегува и да излегува од отоманското време за, најпосле, да ја разгатне големата енигма на идентитетот на своето семејство, на својот народ, на сите други измешани балкански народи кај кои сѐ уште не исчезнуваа јаничарските гени.

Водачот, со јасно историско чувство за првата држава на неговиот народ што се формираше на овие простори по Втората светска војна, веруваше дека таа, колку и да беше резултат на геостратешкиот расплет и на согледбите на федералниот водач, мораше да ја шири вистината за својата земја и за својот народ и врз автентичните сведоштва од изминатите векови.

А Водачот, впрочем, и го беше задолжил лично да го известува за сиџилите, за откривањето на нивните скриени пораки, значајни за расветлувањето на идентитетот на својот народ, оспоруван од соседите.

Помислете си добро, млади човече, дали може да му биде досадно на еден човек полн со сила и знание, кога се наоѓа сред својот народ, којшто го очекува со целата душа?

Нашите пливачи - избрани и самонаречени балкански властодршци и нивните следбеници - ја заведуваат Европа која плете чорапи на балконот, и своите народи коишто изгладнети и осиромашени седат на брегот.

Може ли на некој начин, воопшто, да му заблагодари поетот на својот народ, на својата народна песна? г.

Помислив како трговецот им се потсмеваше на надмените христијански господари на кои, трошејќи ја умешноста на облекување, чешлање и правење заговори на хиподромот меѓу две трки, не им паѓаше на ум барем да се потсетат на својот народ.

Што може да те спаси од слепа непромисленост и од глава наведната пред други која својот народ го поведе кон негово искоренување?

И затоа звучи како омраза и како одмазда кон својот народ.

Подоцна се обединиле со други, ним блиски сродни племиња во регионот меѓу Палестина, Синајскиот Полуостров и Арабија, и тука во местото богато со вода по име Кадис под влијание на Мадијамците ја прифатиле новата религија, обожувањето на богот на вулканите Јахве.

А што било со нив, откако го убиле оној кој ги избрал за свој народ, и кој им ветил дека се народ избран од Бога?

„Да му се одземе на еден народ човекот кого го слави како најголем меѓу своите синови – не е нешто што човек радо и лесно ќе направи, особено кога и самиот му припаѓа на тој народ”; така почнуваше „Мојсеј и монотеизмот“, и со таа реченица брат ми ја имаше кажано целта на тоа свое дело: да го одземе Мојсеј од својот народ, да докаже дека Мојсеј не е Евреин.

Седумнаесет години откако ја вовел новата религија, фараонот умрел.

На крајот од „Мојсеј и монотеизмот“, брат ми ги обвини Евреите и за страдањата кои ги имаат претрпено низ милениумите.

Омраза кон своите, одмазда кон своите; а зошто?

Не само што Мојсеј го прогласуваше за “угледен Египќанец – кој можеби бил принц, свештеник, висок намесник”, туку и Евреите од тоа време ги опишуваше како спротивност на Мојсеј - “доселени, културно заостанати дојденци.”

Кон таа крв чувствуваше некаков зазор, дури и Мојсеј, кој на еврејскиот народ му бил ослободувач, законодавец и основач на верата, го прогласуваше за не-Евреин, а од секоја негова реченица во која се наоѓаа не-Евреинот Мојсеј и Евреите, можеше да се почувствува што тој чувствува кон не-Евреинот, а што кон својот народ: „Како е можно еден единствен човек да постигне такво нешто, од индиферентни поединци и фамилии да формира народ, да му втисне конечен карактер и да му ја одреди судбината за цели милениуми?“

Се прашуваше зошто еден таков угледен човек би ја напуштил својата земја заедно со тие “доселени, културно заостанати дојденци”, и наоѓаше одговор: Мојсеј бил поклоник на првата монотеистичка религија, воспоставена од фараонот Ихнатон, кој во четиринаесеттиот век пред новата ера го забранил многубоштвото, со смртна закана спречувајќи го својот народ да им се поклонува на боговите во кои дотогаш верувал со милениуми, а за еден и единствен Бог го прогласил Атон.

Ние ако сакаме да имаме чиста совест пред нашиот народ и пред себе, треба да ги земеме на себе и најмачните научни работи за да му помогнеме, а не да се изговараме, избирајќи го најлесното, дека немаме способности или влечење за оние науки што бараат најмногу труд и желба за работа. 56 Културното работење е поморално од револуционерното, зашто со првото интелигенцијата се чини вистински слуга на својот народ, а со револуцијата таа се обрнува во немилосрден експериментатор.

Интелигенцијата на тие народности треба да си подаде една на друга рака и секоја од нив да земе да ја популаризира идејата во својот народ.

Штом македонската интелигентна емиграција се состои главно од такви лица што си ги имаат соединето своите интереси со Бугарија и се оближуваат околу бугарскиот кнез, којшто по ќеифот си ги клава и си ги симиња министрите и којшто може да постави за министри не само луѓе што имаат малку популарност сред бугарскиот народ, но и такви што воопшто немаат партија и се „независни“, т.е „и тука го клаваат и таму го клаваат”, – штом имаме луѓе што мислат оти главното достоинство на човекот е не чесно да му служи на својот народ, ами да итрува, т.е. да лаже и десно и лево, – тогаш природно е оти новото течење во развивањето на националното самосознание на Македонците нема да сретне поддршка во нашата емиграција во Бугарија.

Но точни и проверени информации се добиваат при многугодишно упорно работење, и тоа кога се работи со свеста дека со работењето се исполнува долгот кон татковината и кон својот народ.

Спротивните аргументации не даваат можност да се најде која е најправата и затоа Македонецот решава дека сите се лажни и дека има само една непобитна вистина: Македонците Словени се Македонци и Словени, следствено, треба секој Македонец да ги чува интересите на својата татковина и на својот народ, а не интересите на пропагандите.

Тие млади Македонци, воспитани во Србија во народен, т.е. во дух да ја сакаат најнапред својата татковина и својот народ, па после човештвото, заминувајќи во земјата каде што нема национално самосознание, а наместо него полн индиферентизам кон народните интереси, внесоа во неа нова струја од национално воодушевување и работење за ослободувањето на Македонија.

Сега ние не можеме повеќе да гледаме на себе и на својот народ како на еден недорастен народ без политички опит.

118. Според Правилата на Дружината „Вардар” од 15.3.1894 год., целта на Дружината била: а) да работи врз испитувањето и запознавањето на својата татковина во земјописен, народностен и историски поглед; б) членовите на Дружината заемно да се помагаат, како во воспитен и морален, исто така и во материјален поглед; в) да работи врз сестраната подготовка на своите членови за да можат што подобро да му послужат на својот народ во државата на Неговото Величество Султанот.

За Мисирков, којшто ги имаше предвид конкретните услови во својата татковина и можеше да го согледа развитокот на својот народ во блиска перспектива, таквиот став беше наполно неприфатлив и историски анахрон, особено кога и лично добро ги познаваше националистичките методи и средства во воспитувањето и во српските, и во грчките и во бугарските училишта.

Полната политичка слобода не чини за ништо, ако еден човек не сознава оти неговиот човечки долг, неговиот долг пред својата татковина и својот народ е: труд, труд и пак труд.

Ете зошто македонската интелигенција, ако ги проучи подробно своите интереси, тогаш на прво место треба да постави и за себе и за својот народ: со сите свои морални сили да ја зачува целоста на Турција.

Има и ќе се најдат мнозина интелигентни Македонци што се готови да си го дадат животот за интересите на својата татковина и својот народ, коишто ќе се запрашаат: што е поважно за нас Македонците – општобугарските, општосрпските, општогрчките или македонските интереси?

За мене е поважно прашањето за нашата национално религиозна и економска преродба; а тоа може да стане само со изучувањето на својот народ, прво како одделна единка, после во врска со другите Македонски и балкански народи и најпосле како член на словенската фамилија народности.

Сегашната наша интелигенција треба да го посвети сето свое работење над моралното и умственото усовршување на својот народ и создавање на една идеална македонска интелигенција.

И каде сега да го води својот народ, каде да го упати...

Срам од сопствената немоќ и неспособност, срам од немоќта и неспособноста на својот народ.

Со сета острина на својот ум, со сите свои инстинкти, за кои дури и Мина му рече дека се слични на нејзините, беше немоќен на својот народ да му понуди нешто друго освен срам.

„Навистина така мислиш?“ ѝ рече, а кога таа потврди со главата, се насмевна уште еднаш и со онаа иронија, која понекогаш ѝ се чинеше дека ја има само овде, на Балканот, промрморе: „Никој не е доволно заштитен од судбината на својот народ...“

„Не смеете да ја користите својата војска против својот народ, господине премиер“, со лажно тажен глас му рече Британецот, истиот оној што пред само неколку недели му рече дека е должност на Владата да ги употреби сите средства за да го врати владеењето на правото на целата територија на земјата.

- Однесете го сега во јама, се прекрстил Симон Наконтик: негде зад него, без некој да му помогне, Васко Тушев го спрегнувал добитокот во својата двоколка и во двоколките на мртвите Јане Крстин и Пецо Дановски и само со влажни очи, понекогаш, барал утеха или охрабрување од мартовската соголеност околу себе: ако бил поет ќе ги испеал најтажните стихови на својот народ.

Тоа можело, значи, да биде причина да им се згрутчува крвта в мозок.

„Можеме да кажеме, без трунка сомнение дека само Бог ни го испрати нашиот генерал да го води својот народ во овие тешки времиња кон подобро утре.

Господ нека го сочува ќе ја дочека ли слободата на својот народ? Р.

Може да се рече дека синтагмата и башка и барабар, изразувајќи ја состојбата на златна средина, односно чувство за мера, умереност, воздржаност, претставува цивилизациски модел како да се сочуваат зачуваат традиционалните вредности на својот народ, но и да се споделат како заеднички со сите етнички и верски заедници на времето.

Се гледа дека си ја работел со голема љубов не само кон своите деца и својот народ туку и кон целото човештво!

Како и во многу преземени мисии и потраги, и оваа прошетка по котите во стариот источен дел на градот на Татко и Климент Камилски остануваше незавршена.

Читаше што имаше некогаш запишано за јаничарите, за јаничарството на својот народ, за тие први везири, (садраземи), министри, војсководци, паши, чиновници на високи државни служби, кадии, имами, дипломати, посебно многу претставници на јаничари по перо, кои ја испишуваа историјата на царството, но и отворено или скришно и на својот албански народ.

Ќе го водам својот народ за рака додека е сигурен дека го знае патот.

Уште во текот на големата моќ на Империјата, па сѐ до нејзиниот конечен пад, јаничарите или ќе се побунеа, па ќе ѝ го дадеа најсилниот отпор на Империјата, или ќе продолжеа во нејзините редови како везири и војсководци, како филозофи и писатели, како хроничари и историчари, кои колку што ѝ служеа на Империјата толку отворено или таинствено му служеа на својот народ.

Помисли, доколку ја објави еден ден својата Историја на Балканот низ падовите на империите, ќе се задржи на посебното во секоја јаничарска судбина кај својот народ и ќе ги спореди со судбините на другите балкански јаничари по перо.

Националистите, членовите на тие движења како и нивните идеолози, тврдат дека ја изразуваат „душата” на својот народ којашто постои „од памтивек” и која ја изразува неговата „нескриена коб” да стане „една нација, неделива, и подложна на Бога”.

Вели Матија Бечковиќ: „Повеќе сакам со својот народ да бидам на погрешната страна, отколку со неговиот душман на вистинската.”

Бев свесен дека како и да пишував, никогаш не ќе успеев да се доближам на достоен начин на легендата на Арафат и на одбраната на својата Палестина, на сложената енигма што се криеше во неговата комплексна личност, на неговиот живот-жртва.

Абу Амар за своите, Јасер Арафат за светот, за едни палестински Че Гевара, за други Мојсие на својот народ...

Јасер Арафат лично бараше југословенскиот амбасадор прв да му ги предаде акредитивните писма со кои јас бев од Претседателството на СФРЈ именуван како вонреден и ополномоштен амбасадор при државата Палестина.

Таков беше и случајот на Јасер Арафат.

Сличен беше и случајот на Тито Јасер Арафат живееше со судбината на својот народ во егзил, со неговите племиња и судири, со неговите надежи и грижи.

Тој беше новиот трагичен херој во недрата на Картагина кој влегуваше во историјата, различно од Хабиб Бургиба, но обајцата имаа иста цел - да му донесат слобода на својот народ...

Арафат, минувајќи низ пеколот, ќе живее со митот, идеалот, да влезе во историјата како човек кој му дал татковина, независна држава на својот народ, без оглед на нејзините димензии.

Животот му беше однапред жртвуван за да му ја утврди, потврди слободната држава на својот народ.

Настојуваше да биде верен следбеник на револуцијата на Ататурк во создавањето на нова Турција, да ја лаицизира својата земја, да го најде нејзиниот среќен излез во судирот на источната и западната цивилизација, агонијата на колонијализмот и правото за слобода и независност на својот народ.

Судбината како да сакаше да се најдат двата големи поети во една точка каде што се соединуваат едниот со другиот егзил, каде што се остварува враќањето од него, неговиот можен крај, пред новите почетоци...

Меѓутоа, ова беше круна на неколкугодишните интензивни односи што ги имав претходните три години во Тунис со самиот Арафат, потоа со неговиот министер за надворешни работи Фарук Кадуми, потоа со Абуд Ијад, Абу Хол и други врвни водачи на генерацијата палестински борци за слободата на својот народ.

Палестинскиот лидер го поведе во борба својот народ во дотогаш невидени услови во секој поглед во однос на другите ослободителни движења во светот.

Се обидувам да ги откријам тиранските обележја на Бургиба во однос на народот.

Настојуваше да му даде живот на палестинското движење, на својот народ во егзил во својата земја и надвор од неа, вешто владеејќи со противречностите на биполарната епоха, но да побара излез и од крајот на оваа епоха.

Животот, личноста и борбата на Јасер Арафат не можеше да се сведат на никакви шеми на владетелите кои успеале да го оттргнат својот народ од колонијалната зависност и до крајот на животот, да се сметаат како пратеници на Бога во доживотното владеење.

Тој на крајот насобра песок околу гробот на Ханибал и продолжи во Тунис да живее со својата митска хронологија на историјата.

Палестинскиот народ во овие услови ќе се соочи со два големи егзодуса (во 1948-та и 1967-та), кога не само што ќе биде истеран од својата земја, распрскан на четирите страни на светот, главно во логори за бегалци во мизерни услови за живеење, зависни од репресивните арапски режими кои го инструментализираа палестинското прашање за свои цели, но, исто така, и пред упорното одбивање да се признае историската неправда што му беше нанесена на овој народ.

Сакаше, по секоја цена, служејќи се со другите историски личности, да ја впише својата во вечната меморија на својот народ.

Јасер Арафат, како ретко кој владетел во светот, требаше да најде свој пат за својот народ во историјата, да го врати од светскиот егзил во својата татковина Палестина.

Како да беше во договор со смртта, верувајќи толку силно во животот...

XXII И така, крај ова Езеро, уште пред да започнат моите дипломатски години, пред да се сретнам во Тунис со Јасер Арафат, како амбасадор во државата која не постоеше, а денес на некогашната држава што не постои, а тогаш ја претставував, го открив Махмуд Дарвиш, големиот поет на Палестина, живата поетска легенда на арапските поетски пространства, кој задно со поетите кои го придружуваа, небаре излезени од воените ровови, дојдени да сведочат крај Езерото за нивната борба за слобода, за вистината на својот народ.

Можеби случајот на Де Гол, кој го поведе народот во ослободителна борба и му го поврати националното достоинство, не успеа во раководењето со Франција да биде прифатен во историскиот референдум за продолжување на владеењето и речиси доброволно да замине од историјата.

Првите никулци на јаничаризмот можеа да се најдат во македонската фаланга, потоа во преторијанската гарда на римската империја, кај елитните стрелци на Руската империја, кај египетски Мамлуци Императорите имаа доверба во одбранбените елити на своите гарди кај кои беше тотално збришан првичниот идентитет, речиси засекогаш најдени во тотална амнезија во однос на своите блиски, на својот народ.

Зарем не беше сличен и со Бургиба, кој ја освои слободата за својот народ, но кој на крајот ја губи неговата доверба!

XVIII Судбината сакаше во мојата сложена дипломатска мисија да се најдам во Картагина во времето кога владетелската арена принудно ја напушташе стариот Хабиб Бургиба, верувајќи до последниот ден оти е непобедливиот Југурта, а овде го продолжуваше своето владеење со својата далечна Палестина - Јасер Арафат.

Го сметаа за човек од сенка, човек со седум животи, често рануван, но никогаш не искрварен.

Тешко можеше да се дојде до историски компромис меѓу Израелците и Палестинците.

За волја на вистината, Хабиб Бургиба ја промени судбината на Тунис, стори многу повеќе за својот народ под стегите на колонијализмот отколку други африкански владетели.

Јас охрабрен продолжив: - Јасер Арафат во поновата историја на владеењето во светот, во најголем дел од XX век, но и почетокот на XXI век, како да настојуваше да наложи нови вредности.

Тој стана жртва за својот народ, ама и сведок за нашиве премрежија.

И ако со неа се декодираа клучните фази од историја­та, уште од времето на историскиот отпор на Скендербег, па до сталинистичкото ропство на земјата, ќе се видеше колку силно ја чувствуваше Мајка трагичната балканска историја, посебно на својот народ.

Не изостануваше ни Мајкината поговорка. Мајка, за прв пат, покажуваше пожив интерес за историјата на својот народ, за Татковите историски книги, за неговата незавршена Историја на Балканот низ падови­те на империите.

Затоа Татко беше начисто со овие клучни, генерални идеи за својот народ.

Но сега беше пред војникот на својот народ, можеби пред чедо од подалечна рода.

Се чекаше најмал повод на синот на довчерашниот емигрант, на големиот класен непријател на својот народ, да рлати за сите гревови.

Верував дека писателот има мисија да го соочи својот народ со допирањето на дното во показот на опасноста од националистичкото зло.

Имаше силна духовна моќ полиграфот Фаик Коница, со силниот заграб на неговиот интелект, да го изведе својот народ од маѓепсаниот источен патријархално-трибалистички круг и да го внесе, макар задоцнето, во поприштето на европските идеи, оддалечувајќи го од феудалниот отомански ментален хоризонт.

Неговата подвижна библиотека во егзилот за секое значајно дело и настан во неговиот живот беше свртена кон потрагата на идентитетот на својот народ, за неговото илирско потекло, историската изолација во која гледаше причина за постојаниот егзил на својот народ од кој не беа изземени тој и неговото семејство.

Тој во својата задлабочена филозофска мисла го разбираше трагизмот на својот народ кој стануваше заробен во самиот себе, немоќен да се ослободи од другите, да се прелева во големи делови во нив.

Чувствуваше, кога беше далеку од своите дека само по овие древни песни му припаѓа на својот народ, често осамен во историјата.

И во својот незавршен ракопис на својот живот за Историјата на Балканот низ падовите на импери­ите, причините за трагизмот на својот народ не престануваше да ги бара во хроничната и ендемична изолација во текот на вековите.

Тој не сакаше никогаш да го обвинува својот народ, колку што сакаше да го разбере.

Да, базиликата Света Софија, по своите обележја, како да го потсетуваше на судбината на својот народ, на своето семејство.

Сѐ што Татко насетуваше во своите свети книги опкружен со марксистичките и со своите потраги во судбината на својот народ по падот на империите, посебно последните три (Римската, Византиската и Отоманската), и сега во загработ на сталинистичко-комунистичката империја, сѐ што можеше да предвиди, јас како да го откривав во музеите, во театарските претстави, во страдањето на вековно спротивставуваниот менталитет.

Диктаторот е обземен, со својата апсолутна моќ, од идејата како да ја припитоми вечноста, за да ја догради својата идеолошка пирамида, внатре во облик на лавиринт со седумстотини илјади бункери во кои сака да ја сокрие судбината на својот народ принуден, осуден и жртвуван да му верува.

Види ваму: човек што не е за својот народ, не останува со ниеден. „Гомното од сите страни исто смрди, велеше дедо, од кај да му се доближиш, исто.“

По природа Мечето бил молчелив, чесен, справедлив, со силно развиено сочувство за страдањата на својот народ.

Гемиџиите биле скромни, повлечени, полни со љубов кон својот народ, со неограничена омраза кон непријателот, безгранично храбри, младинци што не мислеле на животот, туку на смртта.

Сочувствителен со страдањата на својот народ, Коста бил готов да дели сѐ што имал со оние што немале и страдале.

Инаку, тој ги сакал своите блиски, своите другари и својот народ.

И од него читателот најавтентично може да ја види преданоста на Орце кон гемиџиското дело, поточно, да ја почувствува неговата љубов кон својот народ и кон својата татковина.