и
Вид збор: Сврзник
Ранг: 4
1.
Координациски, составен (копулативен) за поврзување делови со истореден однос. За поврзување зборови, зборовни состави со исто, со слично или со различно значење меѓу кои се воспоставил однос на надоврзување.
Англиски:
and
млади и убави девојки
високи и стројни момчиња
2.
За поврзување на последниот член при набројување.
Англиски:
and
Во кошницата имаше краставици, пиперки, домати и моркови.
Примерите се од: уметничката литература, стручните текстови, театарот, музиката, филмот, фирмите и рекламите.
3.
Пред набројување, заедно со „тоа“
Англиски:
and
Проектот предвидуваше уште неколку видови дејност, и тоа: - организирање меѓународен собир, трибини на определени теми...
4.
При набројување кога се дава како последен дел, заедно со: „друго“ (и др.), „слично“ (и сл.) „така натаму“ (итн.)
Англиски:
and
Сакам да си купам патики, блуза, џемпер, палто и сл.
5.
За поврзување на последниот член од сложени броеви.
Англиски:
and
Сто педесет и два.
Двесте и осум.
6.
За поврзување делови за да се искаже сеопфатност.
Англиски:
and
По победата, и младо и старо излезе на улица.
7.
Врзува зборови и синтагми при набројување за да се потсили и да се истакне нешто.
Англиски:
and
Среде плоштадот толпа, и жени, и деца, и музика, и пејачи, и глумци, и сѐ и сешто.
8.
За поврзување реченици, многукратно употребен, појавувајќи се како врска меѓу сите дел-реченици освен во првата (полисиндетон).
Англиски:
and
Ние останавме до утрото, виното го испивме и песните ги испеавме и јадењето го изедовме и игрите ги изигравме.
9.
Разделен, повторен, за поврзување зборови или реченици приредени меѓу себе, ем...ем.
Англиски:
and
И парите ги дадовме и гладни останавме.
10.
За поврзување реченици што претставуваат единство или на некој начин се согласуваат.
Англиски:
and
Јас и Игор сме браќа.
11.
За поврзување еднократни и повторливи дејства кои може да се случуваат и последователно.
Англиски:
and
Таа седеше и читаше со часови.
Момчето стана и си отиде.
12.
(и ако) За воведување и поврзување дел-реченица во состав на зависносложена допусна реченица.
Англиски:
and
Нема да жалам и ако умрам сега.
Слично со:
да (сврз.)
13.
За поврзување дел-реченици во состав на неколку зависносложени реченици.
Англиски:
and
Ќе дојдам ако се ослободам од обврските и ако најдам превоз.
Знам дека имаш право и дека ќе успееш.
Сака да седи по цел ден на прагот и да гледа кој поминува.
14.
Со лексички конкретизатори за да се засили составната врска заедно со: „притоа“, „уште“, „кон тоа“, „освен тоа“ и сл.
Англиски:
and
Тој го создаваше своето животно дело и притоа не очекуваше пофалби.
Таа направи пита и уште неколку други сукани теста.
15.
За воспоставување причинско-последичен однос, со анафорска употреба на: „затоа“, „поради тоа“ и сл.
Англиски:
and
Тие многу ме пофалија и затоа сум многу среќен.
16.
Да најави спротивно од очекуваното, заедно со: „пак“, „сепак“.
Англиски:
and
Тој цел ден се смее и пак не чини.
Многу се воздржуваше и сепак кажа некои работи.
17.
Во составот на сврзничкиот спој на дистанција (не само...а (ами, туку, но) и ...) со кој се воспоставува основен сооднос на надоврзување, поточно на градација.
Англиски:
and
Тие не само што се развеселија туку и заиграа.
Таа не само што победи но и добар резултат постигна.
18.
Самостојно, во разговорниот јазик, со очекување да продолжи со зборувањето.
Примери:
Таа дојде кај мене. - И?
19.
На почетокот на реченица, обично во разговорниот јазик, како знак дека мислата продолжува.
Примери:
Едно време си бил еден цар, и имал големо царство, и многу сакал деца, и...
